هیچ می‌‌دونی چرا وقتی مردم با گلوله سوراخ میشن می‌میرن؟

چون 70 درصد بدن آدم از آب تشکیل شده

درست مثل اینکه یه مخزن آب رو سوراخ کنی.

اون اتفاق فقط یه هم‌زمانی ساده بینِ گذشتن من از سرِ اون کوچه و رقص یه تیر بود

یا یه تک‌تیرانداز من رو زیر نظر داشت و قدم‌های آخرم رو می‌شمرد؟

اون گلوله یه گلولۀ بی‌هدف بود

یا من یه آدمِ ولگرد بودم گرچه سنّم به یک‌سومِ یه قرن می‌رسید؟

(2012)

ـــــــــــ

¹در زبان عربی «رصاصه» یا همان «گلوله» مؤنث است.

² Kristallnacht، شبِ شیشه‌های شکسته در آلمان، شبِ نهم به دهم نوامبر 1983 است.

³ رمانی از همینگوی با عنوان خورشید همچنان می‌دمد

⁴ فیلمی اثر جان وو به نام گلوله در سر

⁵ نقاشیِ ون‌گوگ با عنوان «شب پر ستاره»

⁶ نقاشیِ پیکاسو با عنوان «گئورنیکا» (Guernica) که بمباران دهکدۀ گئورنیکا در شمال اسپانیا را توسط بمب‌افکن‌های آلمان نازی در ۲۶ آوریل ۱۹۳۷ و در خلال جنگ داخلی اسپانیا به‌تصویر کشیده‌ است.

این آتشِ خودیه؟

چطور ممکنه

وقتی من هیچ‌وقت تو زندگیم با آتشْ خودی نبودم؟

من سرِ راه گلوله قرار گرفتم و خوردم بهش

یا اون سرِ راه من قرار گرفت و خورد به من؟

پس از کجا باید می‌دونستم کِی می‌خواد رد بشه و از کدوم راه می‌گذره؟

برخورد با گلوله هم مثل برخورد دو تا ماشین با هم تصادف به‌حساب می‌آد؟

بدن و استخونای سفت من هم دنده‌های اون رو خُرد میکنه و باعثِ مرگش میشه؟

یا زنده می‌مونه؟

خواست ازم دوری کنه؟

نرمیِ تنم وسوسه‌ش کرد؟

نزدیکی اون گلوله¹ ــ گلوله‌‌ای به‌کوچکی یه دونۀ توت ــ به تنِ من

نزدیکیِ بین زن و مرد رو براش تداعی کرد؟

اون تک‌تیرانداز که من رو هدف گرفته بود حتی نفهمید که به گلولۀ تک‌تیراندازها حساسیت دارم

و این یکی از شدیدترین انواع حساسیته و حتی می‌تونه آدم رو هلاک کنه.

اون تک‌تیرانداز قبل از اینکه بهم شلیک کنه ازم اجازه نگرفت

این خودش نمونۀ بارز بی‌ادبیه و

چیزیه که متأسفانه این روزا خیلی باب شده.

وقتی گلوله از بدنم عبور کرد به تفاوت بین انقلاب و جنگ فکر می‌کردم. این گلوله با عبورش شعله‌ای را خاموش کرد که معلمی سوری و آواره‌ای فلسطینی در وجودم افروخته بودند. آواره‌ای که بهای حلِ مسألۀ یهودستیزیِ اروپایی را با سرزمینش پرداخت و ناچار به مهاجرت به سرزمینی دیگر شد و آن‌جا زنی را ملاقات کرد که شبیهِ خاطرات بود.

احساس عجیبی بود، مثل حس بستنی‌خوردن در فصلِ زمستان، یا هم‌بستری با زنی ناشناس در شهری که نمی‌شناسی، آن‌هم تحت تأثیر مصرف کوکائین، یا...

یک رهگذر نیمی از آنچه را در سر دارد به زبان می‌آورد و من به او اعتماد می‎کنم. بعد مانند دو عاشق به هم زخم می‌زنیم، یک زن با ایما و ‌اشاره از من می‌خواهد دنبالش بروم، می‌روم و کودکی به دنیا می‌آید که شبیه خیانت است، یک تک‌تیرانداز مرا می‌کُشد و من می‌میرم، آسمان روی رهگذر سقوط می‌کند، توریست‌ها فرار می‌کنند، آسمان روی رهگذر سقوط می‌کند و قلب من فرار نمی‌کند، آسمان رو به بالا سقوط می‌کند و شاعر در اتاقش خودکشی دسته‌جمعی می‌کند، هرچند عصر آن روز تنها بوده.

در آن عصرْ فراموشی بر من غلبه کرد، پس حافظۀ سربازی را که از جنگ برنگشته بود خریدم، از وقتی متوجه رخنۀ زمان شدم، نتوانستم تبعیدگاهی درخورِ زخمم پیدا کنم پس با خودم قرار گذاشتم بار دیگر نمیرم.

شهر از خاطرات پیرتر است، نفرین محصورِ ماخولیاست، وقتِ قرارها گذشته، دیوارها لباس یکنواخت به تنِ زمان پوشانده‌اند، مرگ شبیه چهرۀ من است، شاعر در شعرش به یک زن تکیه داده، ژنرال با زن من ازدواج می‌کند، شهر تاریخش را قی می‌کند و من خیابان‌های شهر را می‌بلعم و ازدحام مردم مرا می‌بلعد، منی که خون خود را به غریبه‌ها دادم و یک بطری شراب را با تنهایی‌ام قسمت کردم، خواهش می‌کنم، جسدم را با پست سفارشی بفرستید، انگشتانم را به‌تساوی بین دوستانم قسمت کنید.

شهر از قلب شاعر بزرگ‌تر است و از شعرش کوچک‌تر، اما آن‌قدر بزرگ هست که مرگ بتواند بی‌آنکه کسی را به دردسر اندازد در آن خودکشی کند، که چراغ‌های راهنماییِ حومۀ شهر گُل بدهند، که پلیس دیگر خود بخشی از مشکل نباشد و خیابان‌ها صحنۀ محضی از حقیقت باشند.

عصر آن روز، که قلبم لرزید، زنی از دمشق مرا با خود همراه کرد و الفبای خواستنش را به من آموخت، من بین خدایی که شیخ در قلبم کاشته بود و خدایی که در بستر آن زن لمس کردم گُم شدم،

در آن عصر،

مادرم تنها کسی بود که می‌دانست دیگر هیچ‌وقت برنمی‌گردم،

مادرم تنها کسی بود که می‌دانست،

مادرم تنها،

مادرم.

من روزهای سفیدم را در بازارِ سیاه فروختم، و خانه‌ای خریدم رو به جنگ، منظره به‌قدری جذاب بود که نتوانستم در برابر وسوسه‌اش مقاومت کنم و راه شعرم از راه شیخ و آموزه‌هاش جدا شد، دوستانم به گوشه‌گیری متهمم کردند، به چشمم سرمه کشیدم و عرب‌‌تر شدم، در خواب شیر شتر نوشیدم و وقتی بیدار شدم شاعر بودم. من طوری که یک جذامی به چشمان مردم نگاه می‌کند به جنگ نگاه می‌کردم، و آنجا بود که به حقایق ترسناکی راجع به شعر و اروپایی‌ها رسیدم، حقایقی راجع به دوران مهاجرت به اروپا، شهرهایی که به‌وقت صلح مقصد توریست‌ها بودند و به‌وقت جنگ مقصد مجاهدین، و حقایقی راجع به زن‌هایی که رنجِ آن‌ها به‌وقت صلح دوچندان بود، و به‌وقت جنگ هیزمِ آن بودند.

شهری مانند برلین، که بعد از جنگ از نو ساخته شده، رازی دارد که همه می‌دانند، آن راز این است که ... نه، من چیزی را که عیان است تکرار نمی‌کنم، در عوض می‌خواهم چیزی بگویم که از آن بی‌خبرید: مشکلِ جنگ آن‌هایی نیستند که می‌میرند، مشکل آن‌هایی‌اند که زنده می‌مانند.

آن جنگ، قشنگ‌ترین جنگی بود که به عمرم دیده بودم، پُر از استعاره‌ها و تصویرهای شاعرانه، به یاد دارم چطور عرقم پُر از آدرنالین بود و ادرارم پُر از دودِ سیاه، چطور گوشتِ بدنم را می‌خوردم و ضجه می‌نوشیدم، مرگ با بدنِ استخوانی تکیه داده بود به هرآنچه شعرش به خرابی کشیده بود، و چاقویش را با اشک من پاک می‌کرد، و شهر با غروبش کفش‌هایم را دزدید و خیابان خندید و شهر انگشت‌های غمم را شمرد و آن‌ها را در جاده‌ای انداخت که به او می‌رسید، مرگ گریه کرد و شهر قاتلش را به یاد آورد و چاقویی برایم پُست کرد، مرا با شادی تهدید کرد، و قلبم را آویخت به طناب رختی که بین دو خاطره کشیده شده بود، و فراموشی مرا به‌سمت خودم کشید، به اعماقِ درونم، پس زبانم روی صبح سقوط کرد، و بالکن‌ها روی ترانه‌ها سقوط کردند، روسری‌ها روی بوسه‌ها، خیابان‌های پشتی روی بدن زن‌ها، کوچه‌ها روی تاریخ، شهر روی گورستان‌ها سقوط کرد، رؤیاها روی زندان‌ها سقوط کردند، فقرا روی شادی، و من روی خاطرات سقوط کردم.

وقتی عضو انجمن مرده‌ها شدم، اوضاع رؤیاهایم بهتر شد و تمرین کردم بی‌قیدتر خمیازه بکشم، و بی‌توجه به طبلِ جنگ که کنار جسدِ آماسیده‌ام می‌‌‌کوفت وقتِ کافی داشتم تا با سگی ولگرد دوست شوم که علیرغم گرسنگی، نخواسته بود با جسدِ من سیر شود، و به  خوابیدن پیش پایم اکتفا کرده بود.

چند نفر می‌خواستند مرا از مسیر گلوله دور کنند، اما تک‌تیرانداز با تفنگش با آن‌ها مذاکره کرد و آن‌ها نظرشان را تغییر دادند. او تک‌تیرانداز شریفی بود، در کارش صادق بود، و وقت یا آدم‌ها را هدر نمی‌داد.

آن حفرۀ کوچک،

که بعد از عبورِ گلوله باقی مانده بود،

مرا خالی کرد،

همه‌چیز به‌آرامی از بدنم خارج شد،

خاطراتم،

نام دوستانم،

ویتامین ث،

آهنگ‌های عروسی،

فرهنگ لغات عربی،

دمای 37 درجه،

اسید اوریک،

شعرهای ابو نواس،

و خونم.

لحظه‌ای که روح آرام از درِ کوچکی که گلوله باز کرده می‌گریزد، چیزها واضح‌تر می‌شوند. نظریۀ نسبیت به یک مسألۀ بدیهی تبدیل می‌شود، معادلات ریاضی که پیچیده بودند مسائلی ساده می‌شوند، اسم همکلاسی‌هایی را که فراموش کرده‌ایم به خاطر می‌آوریم، یک‌باره زندگی با جزئیاتِ دقیقش روشن می‌شود، اتاق خواب بچگی، شیر مادر، لرزشِ اولین اُرگاسم، خیابان‌های کمپ، پرترۀ یاسر عرفات، عطر قهوه و هِل در خانه، صدای اذان صبح، مارادونا در مکزیک در سال 1986، و تو.

درست مثل اینکه داری انگشت‌های معشوقت را می‌خوری، درست مثل اینکه داری از کابل برق شیر می‌مکی، یا خود را در برابر تَرکِش واکسینه می‌کنی، انگار که دزدِ خاطره‌ای، بیا شعر را واگذاریم، ترانه‌های تابستانی را با گاز استریل تاخت بزنیم، و شعر بکاریم و نخِ جراحی برداشت کنیم، آشپزخانه و اتاق خواب بچه‌ها را ترک کن، دنبال من بیا تا پشت گونی‌های پُر از شن چای بخوریم، قتل‌عام برای همه جا دارد، رؤیاهایت را زیرِ سایه‌بان بگذار و گیاهانِ در بالکن را سیرآب کن، زیرا شاید گفت‌وگوی ما با آهن کمی طول بکشد، مولانا و ابن‌رشد و هگل را کنار بگذار و ماکیاولی و هانتینگتون و فوکویاما را همراهت بیاور، زیرا حالا به آن‌ها احتیاج داریم، خنده‌ات را کنار بگذار، لباس آبی و بستر گرمت را هم، و دندان‌ها و ناخن‌ها و چاقوی شکارت را بردار، و بیا.

رنسانس را ببَر و تفتیش عقاید را بیاور،

تمدنِ اروپا را ببر و شب کریستال² را بیاور،

سوسیالیسم را ببر و ژوزف استالین را بیاور،

اشعار رمبو را ببر و تجارت برده را بیاور،

میشل فوکو را ببر و ویروس ایدز را بیاور،

فلسفۀ هایدگر را ببر و خلوص نژاد آریایی را بیاور،

خورشید همینگوی را که همچنان در حال دمیدن است³ ببر و گلوله در سر⁴ را بیاور،

شب پرستارۀ⁵ ون‌گوگ را ببر و گوشِ بریده را بیاور،

گئورنیکای⁶ پیکاسو را ببر و گئورنیکای واقعی را با بوی خون تازه‌ا‌ش بیاور،

حالا به این‌ها احتیاج داریم، به این‌ها احتیاج داریم تا جشن را شروع کنیم.

ــــــــــــ

¹در زبان عربی «رصاصه» یا همان «گلوله» مؤنث است.

² Kristallnacht، شبِ شیشه‌های شکسته در آلمان، شبِ نهم به دهم نوامبر 1983 است.

³ رمانی از همینگوی با عنوان خورشید همچنان می‌دمد

⁴ فیلمی اثر جان وو به نام گلوله در سر

⁵ نقاشیِ ون‌گوگ با عنوان «شب پر ستاره»

⁶ نقاشیِ پیکاسو با عنوان «گئورنیکا» (Guernica) که بمباران دهکدۀ گئورنیکا در شمال اسپانیا را توسط بمب‌افکن‌های آلمان نازی در ۲۶ آوریل ۱۹۳۷ و در خلال جنگ داخلی اسپانیا به‌تصویر کشیده‌ است.