Mateja Seliškar 

Translator

Zij droomt zich een stoel,
touw om de enkels,
metaal van een loop in de nek.
Maar niets dwingt.
Niets dat woorden uit haar vingers wringt.
De polsen gebonden aan pannen en emmers,
de mond aan een mond, het hart aan twee poppen.
In de verte de pen.
Splinter in het lampgeel van de kamer.
Tussen haar en daar een web van stemmen
dat haar stopt. Als een dolle bal.

Ik heb een mijnschacht in mijn keel

ik val omlaag vanuit mijn kamer
zit als een pad
gevangen in een bel van steen

het is hier stil
zo stil dat ik mijn dromen hoor
ritselen als dode blad’ren

ik gil

ik heb een mijnschacht in mijn keel
een tong van scherp gesmeed metaal
en lagen gitzwart erts voor jaren

ik hak met korte felle slagen

Het is een middag uit een dagelijkse week,
een eeuw wordt buiten afgewerkt.
In de ether van het eerste huis
ruist je slaap in een elektrisch oor.

Ramen staan wijdopen op een zomer
en tot in onze stille kamers dringt
het pidgin door van weer een nieuwe tijd.
Nu kan de toekomst komen.

Hier wonen wij tot later samen.
Tot ik in je pas, een vader in een vader.
Tot dit huis je zal verhuizen.
Tot het is alsof ik er nooit was.

Hier ben ik, na de middag van mijn dag.
Ik weet, het droomt nu in je hoofd,
maar hoor. Er zingt in onze kamers iets
van elke tijd. Adem, adem met mij door.

Dun lied donkere draad
land als een laken
dat zinkt.

Lenteland van hoeven en melk
en kinderen van wilgehout.

Koorts en zomerland wanneer de zon
haar jongen in het koren maakt.

Blonde omheining
met de doofstomme boeren bij de dode haarden
die bidden 'Dat God ons vergeve voor
wat hij ons heeft aangedaan'.

Met de vissers die op hun boten branden
met de gevlekte dieren de schuimbekkende vrouwen
die zinken.

Land, gij breekt mij aan. Mijn ogen zijn scherven.
Ik in Ithaka met gaten in mijn vel,
ik leen uw lucht in mijn woorden.
Uw struiken uw linden schuilen in mijn taal.

Mijn letters zijn: West-Vlaanderen duin en polder.

Ik verdrink in u,
land. gij wordt een gong in mijn schedel en soms
later in de havens
een kinkhoorn: mei en kever. duistere lichte
aarde.

Waarom ik zilver smelt in mijn gedichten?
Waarom ik edel tover aan de wervels van de schoonheid?
Zie, dit is de brekende sleutel.

Ik draag de waarheid in mijn bloed als een volmaakte woede,
de pijn betreed ik langs de wortel van de wonde,
de goedheid is de gaafheid op mijn huid.

En liggend in het wijde bed der rechters,
ik speel met licht en duister als met jonge leeuwen,
totdat de strelende vingers der weelde
als vlinders in mij opengaan.

Dan worden mijn spieren met zijde doorweven
en mijn lippen met sluitende stilte beslagen,
ik word op een plotseling schild geheven
en door zwijgende slaven gedragen

naar een lichtverspillend eiland in het duister.
Daar ik sidder en voorspel de rust
en ik rust er poreus en in luister.

Ik verbleef in de koude gangen van komen en gaan
In de grenzeloze ontzetting van klamme kleuren.
Niets is nog waar, geen zon splijt open,
Geen zoon zal ooit spreken in dit handvol leven
In deze vergissing die niemand vermoedt.
Ik slinger de avond in en verwar de vogels en de regen
En voetstappen bouwen en breken aan mijn versteende stem.
Door heimwee herhaald, door de herinnering besprongen
Verdamp ik in keerkringen die niet meer bestaan.

Ik tel mijn eeuwen, de dagen die mij omgeven, en gluur
Verdwaald onder groteske gewelven, naar de lichtbeelden
Van al de krijttuinen waarin ik werd verzwegen.
In mij beweegt de leugen, de uitleg
Die het opneemt tegen mijn woord, tegen een waarheid
Die niemand ontziet en breekt of weerkaatst
Met de zovele en onderdanige huivers van mijn onrust.

Heel traag en langzaam lekkend glijdt de reis
Voorbij het landschap, voorbij het slapen van de varens,
Mijn handen voel ik uitgerafeld, vannacht geen nemen.
Ik tracht de mooiste manen, de horizon te ontkleden,
En ontspring aan wat ik verwachtte, een bron die brandt
Een beven dat bevriest. Ik ontwar me uit de stralen
Ik hoor mijn schaduw, de sinistere seinen sluipen
En bang spreek ik tot deuren, verdrietig en verlegen
Mijn ogen vallen toe, ik zweet. Ik onderga.

Ik zocht de uitersten, en van het verdriet
En van een korte naam geschreven op vuile ruiten.
Van vele huizen sloot ik de verrotte luiken, nu, vandaag
En vanaf hun vergeten beloften en iedere judaskus
Waarmede ik verkocht werd. Alles verging, voor haar
Voor mij. Niet onze spijt, niet ons gevoel.
Niet het naderend gezoem van de bijen.
De twijfel drukte, maar dwars door de tijd
Zal ergens, iemand zich iemand herinneren.

Terwijl zij achterblijft en onherkenbaar achter glas
Jarenlang de wanhoop aan de wandelaars onttrekt
En het verleden aan vele vrome vrouwen.
Mijn woord zal worden, mijn woord zal zijn:
Pijn in de vertekening van de pijn, en onrust
In ons ongeloof, ons onontkoombaar oponthoud.
Eenmalig, maar misschien even eenzaam als voordien.

Stervend, terwijl ik me als een vreemde beweeg
In een wereld die eens de mijne was,
Stervend, zoals tekens telkens vervagen
Zal ook ik de tijd bestaren en tussen de plooien
Van het laatste laken, met aflijvige handen voelen
Hoe de herinneringen krimpen, uiteindelijk en fataal.
Van alle dingen zal ik het verval vergeten, langzamerhand
Toegevend aan al de nachtelijke namen
Die ik ooit verzon voor mijn achterdocht en mijn liefde.

In het liefdeloze landschap van mijn eenzaamheid
Heerst geen beweging die mij bedaart, geen rust
Die mij troost of afmaakt als een eerstgeborene.
Hoogmoedig vertaalt mijn bloed de tekens,
De flitsen over het wrange water van weleer,
En draagt de eigenschappen van hem
Die zelfs de pijnen van november schuwt.
Ellendig, lijf en droom ontkennend, wijk ik
Naar de onderwereld van mijn ongeloof.

Geen grenzen, geen bakens, geen horizont.
En dalend, als een doelbewuste zwerver,
Begint de valk haar vreselijke vlucht.
En uit de laatste resten van mijn hoop
Verzamel ik de vreemde fragmenten van mijn verval,
Eerst verslaafd en dan genezen, verschuil ik mij
In de schandelijke schade die mij verteert.

Ik zal geen kwaad doen, noch verderf stichten
Geen heilige berg is mij onbekend,
Ik zal mezelve beterschap toewensen, en vredig
De levenslijnen der herinnering volgen
Naar de puinhoop van mijn verleden dat nog slechts smeult,
En stuiptrekkend in mijn ontworteld landschap
Zal ik de hand uitstrekken naar de sluier van de diepe slaap
Zachtjes genoeg om geen haat, geen pijn te krassen
In het zwangere achterblijven van haar weigerend woord.

Ik treur niet, geen tederheid trekt mij aan
Geen lichaam kan ooit het mijne voelen
Geen ander oor mijn verwarring, mijn onrust
In de sprakeloze plaag van de taal.
Dagelijks en dodelijker verkrampt mijn wereld
In de vreselijke vertakkingen van de pijn.
Ik heb het laatste boek gedragen, van rechts naar links
En met al mijn tekortkomingen veroordeel ik
Wie verbrandt en wie poogt door de leugen.

Want anders niets dan de nederigheid
Dan het voltrekken van de twijfel,
Want anders niets heeft ons bepaald.
Ik laat het licht de duisternis herhalen,
Herrijzen uit de roemloze rust van de rots
En terwijl het schrale water uit de wonden sijpelt
Beluistert de nakende nacht mijn schroevend hart.

Geen entstof heeft mij veranderd
Geen vrijgevig verleden mij bedwelmd. Geen smeulen.
Zoveel werd gescheiden, zoveel kwam terecht.
Ik bemin, ik schrijf en onderga de vriendschap
Maar als een metselaar, vrij en ommuurd
Voltooi ik de tempel waarvan de laatste hoeksteen
Mijn einde zal betekenen. En met datzelfde woord
Al mijn liefde verwoordend, leef ik verder
In de gesel van die zonnetekens waartoe ik behoor.

Het is juli en wie moordt nog om een vrouw.
Het is heter dan men voor werkelijk houdt.
Op het land: een erf met oude platanen,
Dertig in getal. Het is de leeftijd van
De bewoner, een droom van een man, zij het
Dat één been, zijn linker, wat trekt. Het heeft er
Van weg, hij loopt op één schoen soms. Wanneer hij
Nadenkt daarover ligt hij koud op de vloer,
Slaat het watervlak stuk van de regenput
Of draait het fotoportret van zijn ouders
Om op het dressoir en staart stom voor zich uit.
Maar als hij nu opkijkt, zoals hij daar ligt,
In lommer op een veldbed wat rustend – de
ochtend waarin warmte al beeft – op het
Voorhoofd nog een pleister of wat, als hij nu
Nog dit zelfde moment richting hoofdgebouw
Kijkt, ziet hij de kersentuin daar, hoe een wolk
Van gerucht, een zwerm spreeuwen de bomen in
Zakt, als gruis. Is het een plaag of een bericht?
Is het een nieuwe configuratie
Van betekenis? Het heeft de schijn van een
Andere werkelijkheid die zich vertakt
Tot binnen het dagelijks leven van iemand.
De spreeuwen beginnen kersen te eten,
Zo meteen zijn de bomen helemaal leeg.
Maar de man Pornschlegel heeft niets bemerkt,
Hij hoort gebrom van een grasmaaimachine, de
Tuinsproeier enkel die slist. Lam in de hitte
Spelt hij soms zijn naam. Straks vat hij zijn tocht aan.
Wie moordt nog om een vrouw. Het is zo heet.

Hij dwaalt de zaal in en alweer een eeuw.
Hij weet in het vertrouwde zich nog zoek
Te maken. 15de, 16de, hij gaapt
(Het is de dag voor de grote hitte, die
Als een compres op de wereld moet liggen),
17de eeuw. Hij kijkt het hoge raam uit,
Ziet de synagoge blinken. De kleur die
Door dingen wordt uitgezweet, lijkt hem mentaal:
Rood van balkonbloemen, blauw van een lakschoen.
Het museum, dat op de namiddag drijft,
Is een Ionisch eiland, mooi als een wrak
Van het Paradijs. Binnen in halflicht
Hangen de schilderijen en panelen
Concreet als de beelden van en gedicht.
Pornschlegel gevoelt zich, bij dit alles,
Onwezenlijker soms dan het geschilderde. Ziet
Hoe zijn voet sleept door de glans heen
Van het parket. Hij strekt zijn diafane handen
Voor zich uit: het zijn – nu nog – de zijne.
Elk moment kunnen er andere handen
In verschijnen. Wat is er met zijn lijfelijkheid?
Dat hij hier schaduwen van verf bewaakt
(Cranach, Memlinc, Patinir) is hem zijn brood.
Hij is gewoonweg een suppoost. Maar één portret,
Dat hij vereert, komt in zijn dromen bovendrijven.
Het is Agnes Sorel. Op wie ze lijkt, hij weet
Het wel. Door Jean Fouquet als virgo lactans
Afgebeeld is zij een kegel van ivoor, haarloos
Gezicht en smalle lendenen. Is zij natuur die
Tot idee geraakt en 'dame de toute beauté parée'.
Zij doet hem deel uitmaken van geschiedenis.
En in het avondlijker licht al, dat door
De koepel valt en valt, roept zij hem to zich.
Het glas gaat kraken en de eeuw is leeg.
Hij schuifelt over het parket als over water.
Haar stem, zeer hoog, een fluittoon haast en vast
Door serafijn en cherubijn bewaakt, komt
Als een vinger uit de verf. Ze wenkt. Hij knikt.
Ze lispelt en hij ziet haar breinaalddunne
Tong: 'Bekijk me of ik sterf' en hij verstaat:
'Bevrijd me nu en erf'. Dat hij het glas
Moet breken om het glas te zien. Hij stoot
Zijn parelwitte voorhoofd de vitrine in.
Hij wordt gevonden: languit, in het ongerede.
En buiten wordt het zeer heet, leeg en droog.

Slaap toont hem een man op Linkeroever.
Het lijkt wel een droom in een droom in een droom.
Het is een vlakte met de zon erboven.
Het is daar en soms ook weer niet. De man
Loopt over weiden, over kiezel. Langs
Een muur waarbovenop glasscherven staan.
Gehijg. Hij is op zoek of iets van plan.
Dan houdt de weg op en de grond wordt drassig.
Hij komt in cirkels bij zich zelf terecht,
Zijn bedoeling die wordt omgelegd. Langs
Wortels loopt hij, tussen boomstronken –
Of iemand kappen moest uit lijfsbehoud.
Hier een fantoom is iemand daar een wandelaar
Met kalfslederen schoenen aan, al heeft het
De schijn ervan nu dat hij vlucht. Bij een
Boomgaard staat een vogelverschrikker, strowit
Haar helpt merels een andere wereld in.
Er komen wagens over het terrein gereden.
De man is in een zucht verdwenen, door lover
Enigszins beschut. Men zet met paaltjes
En roodwitte linten de omgeving af. Iemand
Begint iets op te meten. Er lopen zwarte
Uniformen rond. Men schrijft en er wordt
Ook gegraven. Een hand die, als een leemte
In een leven, wit opgestoken wordt
Legt over elk gezicht verstomming.
Men heeft een olievat gevonden, dichtgelast
Men brandt het open. Er wordt een lijkzak
Aangedragen. – Klam in de tuin wordt
Pornschlegel wakker. Een hazenslaapje zet de
Droom wijd open. Hij bet zijn voorhoofd. Maar
De bomen begroeten hem, het vonkt in zijn glazen.
Hij lacht naar gladiolen en phlox in de border.
Hij knapt zich op in de dwang van de spiegel.
Hij trapt zijn Vespa aan. Hij moet een bijl gaan kopen.

Hij was eenvoudig als een timmerman.
Daar is nu niets meer van. Hij werd, denk ik,
Te zijner tijd, bezocht in dromen en hij
Gaat aan die hocus-pocus van het lichaam
Ook geloven. Zijn woning is tochtig,
Een Aeolische harp. De bomen die hij kappen moet,
Zo wordt hij op zijn hart getrapt. Hij houdt
Van Italiaanse disco. Hij zegt, hij is
Een eiland, ladida. Men zegt, hij spreekt in metaforen.
Vertelt een man die zijn broer zijn kan: ‘Hij is
Niet meer te hebben, sinds onze ouders stierven.
Hij werd eenzelvig. Een solipsist.’ Hij zegt,
Hij heeft een steeds zich wijzigende beeltenis.
Hij zingt als hij verdrietig is.
Ladida. Ladidadida.

.- ergens ligt een alaska op je te wachten het ongerepte van een droom
van een lichaam.. – de bleke vlek.- . -... . die door het hoofd zwemt opgepompt
uit de dark room van het bewustzijn de korrel in de hersenlob het exces
van de gedachte met de buik tegen de grond veranderlijk van geslacht
en glinsterend van aard onderhuids gelikt in strepen .- . sluipend gif door de ader
van de sneeuwvlakte gejaagd genot voor het oog onnaspeurbaar defect
in het weefsel van de vlakte – af en toe vermoed je een spiedend hoofd
boven de kraag van sneeuw.. - .-. ― ―. een witte vlok in een witte storm
door ijsregens gegeseld. – blind geslagen door geflonker (rooksignalen
zonder legende / stuurloos voorbijdrijvende boomkruinen) er is geen weg terug
levenslang loopt men in lussen... . ..-. .- .. - . trappelt men ter plaatse op en neer
de kou een vals gebit dat in je klappert misschien is alles een vergissing is het
doel niet langer het te vinden maar (gelieve mij) te vergeten (=)
de duizeling van de poolnacht het wezen van de natuur van het ding ― ―
de pels om het lijf gegoten - ―. .. ..― afhangend in pegels rechtopstaand
in pieken. – duizend-
voudig weerkaatst ... - . .. .- ... - . .. .- ... - . .. .- ... - . .. .- ... - . .. .- ... - . .. .- ... - . .. .-
door sterren als een virus in de om je heen geplaatste spiegels jarenlang
sta je te kijken
zonder het te zien voorgoed gestuit in de vlucht tot het bot doordrongen
het verlangen deel uit te maken van de vertraagde bloedsomloop van de berg
... - . .. .- terend op het vet van herinneringen vel over been vlies over oog
een jas van stuifsneeuw de gletsjer een traan dik als glas langs de bergwand
gesijpeld je hebt het denken achtergelaten de mondvoorraad de munitie
de hoop
op een behouden thuiskomst af en toe leg je in gedachten een vinger in
een pootafdruk
als in het fossiel van een wonde volg je de richting die. ..- klauwen aanwijzen
boven de wolken is de stilte te snijden geen notie meer van tijd of plaats
de hemel is een olievlek zoals gehoopt. ―. ― op handen en knieën tegen de heuvel
opgekropen me door de heuvel heen gewerkt een ingevette arm zinkend in ―. .. –
een pels ten slotte de handpalm uitgespreid over het gezicht
terwijl een hand
hetzelfde met me doet geglimlacht hoofd in de nek oog in oog met mijn alaska
de beloofde - -.- . . .-. ...- - .- ― in een muur van sneeuw die ene steen losgewrikt
die de hele muur onstuitbaar in beweging brengt neuriënd... - . .. .- ... - . .. .-

[binnenkant van de pagina in spiegelschrift: niets ontbreekt mij op de berg niets
te zijn om alles te worden evenmin]

Ik ben niet, ik ben niet dan in uw aarde.
Toen gij schreeuwde en uw vel beefde
Vatten mijn beenderen vuur.

(Mijn moeder, gevangen in haar vel,  
Verandert naar de maat der jaren.

Haar oog is licht, ontsnapt aan de drift
Der jaren door mij aan te zien en mij
Haar blijde zoon te noemen.

Zij was geen stenen bed, geen dierenkoorts,  
Haar gewrichten waren jonge katten,

Maar onvergeeflijk blijft mijn huid voor haar  
En onbeweeglijk zijn de krekels in mijn stem.

'Je bent mij ontgroeid,' zegt zij traag mijn
Vaders voeten wassend, en zij zwijgt
als een vrouw zonder mond.)

Toen uw vel schreeuwde vatten mijn beenderen vuur.
Gij legde mij neder, nooit kan ik dit beeld herdragen,
Ik was de genode maar de dodende gast.

En nu, later, mannelijk word ik u vreemd.  
Gij ziet mij naar u komen, gij denkt: 'Hij is  
De zomer, hij maakt mijn vlees en houdt
De honden in mij wakker.'

Terwijl gij elke dag te sterven staat, niet met mij
Samen, ben ik niet, ben ik niet dan in uw aarde.
In mij vergaat uw leven wentelend, gij keert  
Niet naar mij terug. van u herstel ik niet.

Mijn verzen staan nog wat te gapen.
Ik word dit nooit gewoon. Zij hebben hier lang
genoeg gewoond.
Genoeg. Ik stuur ze 't huis uit. ik wil niet wachten
tot hun tenen koud zijn.
Ongehinderd door hun onhelder misbaar  
wil ik het gegons van de zon horen
of dat van mijn hart, die verraderlijke spons die verhardt.

Mijn verzen neuken niet klassiek,
zij brabbelen ordinair of brallen al te nobel.
In de winter springen hun lippen,
in de lente liggen zij plat bij de eerste warmte,  
zij verzieken mijn zomer
en in de herfst ruiken zij naar vrouwen.

Genoeg. Nog twaalf regels lang op dit blad  
hou ik ze de hand boven het hoofd
en dan krijgen zij een schop in hun gat.
Ga elders drammen, rijmen van een cent,
elders beven voor twaalf lezers
en een snurkende recensent.

Ga nu, verzen, op jullie lichte voeten,  
jullie hebben niet hard getrapt op de oude aarde
waar de graven lachen als zij hun gasten zien,  
het ene lijk gestapeld op het andere.
Ga nu en wankel naar haar
die ik niet ken.

•

Ooit moet een alaska ons zijn
ontsnapt
een vuurbol die zich een weg vrat door de savanne
van de ene op de andere zij wentelend door een koortsslaap
onbewogen zandkleurig onder de hijgende zon
opgegaan in een gevlekt bladerdek
kijkt het ons nu aan met naalddunne pupillen
knipogend terwijl we ons enkele meters lager
buigen over het raadsel
van in lucht oplossende sporen
tot we die blik plots in de nek voelen opgloeien
vertraagd horen we een kogel in de lader schuiven
terwijl het zich opspant en we ons op de rug laten vallen
in die ene luchtledige seconde voor de ontbranding
flitst het door het hoofd
hoe we in de vlakte liggen
door een sneeuwstorm verblind
alsof ze met duizenden tegelijk op ons af tollen
bevroren in hun sprong
pluizen waar we vergeefs naar grijpen
tussen de vingers door kringelend als vlinders
die jaren later een nieuw alaska in ons
hopen te ontketenen.