Igor Isakovski  (Игор Исаковски)

Translator

Повторно мислам во стихови, соопштувам зборови на кои не сум им виновен.

Го прифакам секое соучесништво предизвикано од пишување.

Со пишување врз отвореното, под отворено небо, врз очајот и болеста, а со иста страст.

За спас секое пишување.

Врз камен, врз затворено и врз непознато,

иако сите зборови се еднакво познати.

Пишување врз сите годишни времиња,

врз апокрифи, врз веке освоените знаци.

И по сите меридијани,

пишување по рабови, опасно пишување.

И она поради ништо — кое е, пак, секое пишување.

Врз километрите на кои осамени

размислуваме како да ја завршиме празнината

на хартијата,

како да го допишеме светот.

За спас нека се и паузите мегу пишувањето.

По веке испишаните листови,

пишување на првите редови на следната песна…

Волшепство на создавањето.

Создавање на заводливото.

Пишување —

секогаш залудно витештво.

Кога ле војчето ќе побегне и ќе ја остави преврена

Желката за првпат го здогледува небото

Нека летото трепери пред вратата

Не отворај му нека пукне од желба

Ние ќе се смееме голи и црни

Ќе ги пробуваме госпоѓините фустани

Ќе танцуваме цел ден, девојче

Крај стариот грамофон

Мрзеливо како мачки

На прсти на петици свртување

Твоите раце се во воздух

Моите раце се на половината

Нè довикуваат морнарите под прозорецот

Тие ги знаат нашите имиња

Ти си Мармалад од Слива

Јас од Горчлив Портокал.

III

Отсекогаш ме мачеле будењата. Со зорите

некако доагаше и до мојата средба

со оживувањето на кошмарот: признавам

дека несмасно ја искажував својата наклонетост

кон областите на примракот. Почувствував дека

сево ова време сум бил во заблуда дека ја разбирам

вистинската цел на кошмарот. Но, по повеке повторени

сцени, одлучив да ги следам упатствата

од тешкиот сон. Така се подготвив за патување,

за — како обичен учесник во денот — да минам по

непрегледните патишта. Моите движења беа

бавни и неволни — баш како што е зацртано

во прикажаните кошмари. Понекогаш, студените

ветрови допираа до кожата; но, јас го продолжував

неизвесниот пат, можеби чекајки каков било знак,

или, да речеме, крај. Сретнував луге, на чии лица

сега не можам да се сетам. Слушав совети, понекогаш,

навистина, и корисни. Не ме издаде трпението

ни кога ги отворив очите и видов дека само

ја потхранувам својата самотија. Барем до следната нок, до некој следен кошмар.

Понекогаш, со саати

почнувам да го отстранувам секој говор.

Упорно ги сокривам зборовите, и себеси,

како нивен божемен творец,

се тргам заедно со нив. Своите чувства,

искуства и земните доживувања, едноставно,

не ги искажувам: молчам. После таа појава

се случува на миг да не можам да го различам

браманскиот начин на живот од тишината

во градската читална. (Тоа, сигурно, е последица на мојот фетишизиран однос кон книгите.)

И секоја тишина, ќе да е така, располага

со различни значења. Од каква утеха е тогаш

моето восхитување со мистиците?

Велат дека сите приказни се раскажани.

Но, што ако секоја тишина е истрошена,

Ако веќе нема што да се премолчи?

Во валканиот воз,

на мегународната линија Минхен — Солун,

се обидувам да го читам Човек без својства

од Роберт Музил.

А тоа е, се уверувам, на вакви места речиси неможно.

Посегнувам по банални замени:

да се продолжи читањето е неспоредливо потешко отколку да се пронајде дремлив непрокопсаник во секое купе, исто и во првата и во втората класа, на сите железнички линии.

Интересно, мегународниот воз

често застанува и на локални станици:

барам невидливи симболи во тоа непочитување на возниот ред.

Сфаќам дека е подобро да се откажам од читањето.

Затоа молчам и гледам

прво во ноќните пејзажи на Славонија,

па во огледалото спроти мене —

ги гледам своите две неголеми торби,

навидум не толку тежок товар.

Но ми се чини невозможно да се ослободам од него.

Како што одминува возот

И како се приближава денот

Мислам дека е сеедно

На која станица ќе излезам

И чиј багаж ќе го понесам.

Луѓето отидоа кај своите семејства,

се затворија во становите,

желни сон, сега веке и по утрешната работа:

викендот најпрво не радува, а потоа не исцрпува.

Се спуштав низ Миклошичева,

мрзоволните таксисти долу ги чекаа веселите странцил,

беше студено во затемнетите стоковни куки

и во рестораните пред затворање.

Тој ден никој низ Љубљана не чекореше толку.

Го чув од некаде,

од јавна говорница, веројатно, твојот глас.

Дури тогаш знаев колку си далеку.

Се секавам уште и на тоа дека

во една стара љубљанска гостилница

— иа лицето на келнерката се уште се секавам — некој Нигериец откако ја плати сметката му зборуваше на друштвото колку се овде лугето тажни.

Отидов на единственото место

кое можеше да ме окрепи,

таму кај што ме чека мојата осамена песна за возот.

Почнав да пишувам колку лажна ноква била, колку се лажни саатите на моето скитање низ градот. Таксистите некого сигурно ке однесат,

јас ке им се вратам на своите јунаци без биографија, ќе дојде понеделник со нова илузија.

Малку подоцна таа кошмарна ноќ ме увери

дека постојат два исти сона

и дека неделата не е исто тажна во секој град.

имам прекрасна ќерка

денеска во својот кабриолет

ја водам во град на саем

над нас небо за излет

крај патот

луѓе со цврсти вилици

џвакаат гуми

и креваат шапки во поздрав

имам прекрасно девојче

ја замесив од светло месо

од сопственото здравје

ноќе кога спиеме на перницата

нејзината златна коса

во црната моја се плетка

а дење среќни се спуштаме до плажата

денеска во својот кабриолет

ја водам на саем првпат

ќе ѝ купам сè што ќе посака

шарени златни и бескорисни нешта

само да ѝ ја слушнам смеата

заедно ќе пееме на враќање

една песна за птица

ви велам, имам најмила ќерка

ја возам полека да го види

светот кој за неа го склопив

од најсјајни градови

а улицата по која некогаш

се спуштав до морето

за неа ја продолжив до бескрај

За секоја книга има по еден мирис,

мирис кој се изедначува со значењето.

Или со првото доживување на таа книга.

Како тогаш мирисаат книгите —

на правливите полици,

во заборавените домашни библиотеки,

непрофитните книжарници на главниот град?

Како мирисаат книгите на нобеловците?

Книгите на старите мајстори мирисаат на пергаменти,

на оние страници кои исчезнале — можеби и

ги нема кога ке ги отвориме бледите корици.

Нивните книги се сведени на жолти листови.

Книгите на скрибоманите мирисаат на маките

на печатарските работници. На работничките универзитети — книгите немаат мириси, обично се црвени и недопрени.

Како мирисаат книгите на моите пријатели?

Како мирисаат светските бестселери, готвачите, прирачниците, упатствата за подобра концентрација? (Не ги сакам книгите во кои се чувствува чад: тука веке се измешани пороците.) Како мирисаат светите книги, на сите јазици на светот?

Како мирисаат на изумрените јазици?

Книгите на паганите се свртени кон сонцето, затоа ги губат својствата кога ке им се доближиме.

Ниеден мирис не е безопасен.

Сопственоста на книгољупците не потсетува

на ниеден мирис,

на ниедна книга, впрочем.

Напуштените книги во канцелариите

мирисаат на стари сликарски платна.

Најчудесно мирисаат книгите во

аргентинската Национална библиотека,

и тоа оние набавени после 1955 година.

Не знам како мирисаат книгите

на затворениците, веројатно на влажни зидови

и минато. Како мирпсаат собраните дела на класиците? Како мирисаат книгите кои му се вратени на Кнут Хамсун? Неговите книги како мирисаат?

Го чувам мирисот на една книга,

скапоцен како знаењето на германскиот јазик.

Ноќе не можам да спијам
па слушам како ретките духови
низ Загреб го возат времето.
Понекогаш нагло кочат
како да ја изгубиле улицата,
низ мојот ’рбет, низ облаците
низ снегот.

И пријателите ми рекоа „лека ноќ“,
но пак не можам да спијам.
Нè замислувам на свадба
во некој ресторан на река
низ која во секое годишно време
тече чист снег кој никој не го гледа.

Јас посакав венчален фустан,
а ти ми вети невидливост.
Никого немаше да ти противречи,
никого немаше да не ме види,
само ти и јас, ти без мене, јас без тебе,
како секој напуштен снег.

И дома, вели мајка,
паѓа снег кој никој не го гледа
и родителите ми се загрижени.
Небото се спуштило над самоти земја,
луѓето се смалиле до нокот,
и овие овде, и оние таму,
блиску и далеку.

Ноќе ме можам да спијам
па слушам како ретките духови
го слушаат снегот, како снег.

Колку лузни имаш не можам ни да замислам.
Пак јавија дека татко ти е мртов.
Дали е тоа добра или лоша вест?

Од „царскиот рез“ на твојата рака
не така одамна роден е накажан крал
кој ја оплакува твојата самотија кога ноќе врие
како гнила лубеница заборавена на масата,
како напуштен научен труд
за јазиците кои повеќе те издаваат
колку повеќе ги учиш и ги знаеш,
за секојдневието кое нуди малку и лажно.

„Добрите момци и идеалите се закопани“, велиш.
„Ужасно сум неправилна“.

Вар има во секој твој збор,
како мртовечки шлаг кој те одржува во живот
и постојано те враќа на почеток,
во новото доаѓање на свет од лузна.

„Ќе научам да живеам, ќе живееме заедно“,
повторувавме во себе, секој за себе.
Знаевме дека е така иако не се гледавме,
а потоа како по наредба влеговме во морето
до раменици и почнавме да го бакнуваме
во кругот околу себе, околу светот.

Полека патував кон тебе,
те гледав како убава плашлива селанка
во фустан од лионските кројачи, кралица на Индија,
слушав како од тебе проговорува
свирепата Јованка Орлеанка и кулерот Саи Баба.

Полека ми се приближуваше, ме меркаше
како тивок филигранер на планетите и сонцето,
опкружен со карти, агломери и далечина,
ме прифаќаше како некој кој можел да биде
Галилео Галилеј или Хиеронимус Бош.

Ќе научам да умрам, ќе живееме заедно,
како по наредба ќе влеземе во морето
и ќе се вртиме во круг, ќе тонеме, ќе молиме,
ќе сонуваме под вода, ќе се слушаме,
ќе молчиме еден за друг, ќе се мразиме
поради длабочината која ќе нè изобличи.

Околу нозете ти летаат птици и ти ги броиш
за вечност, а јас не знам дали си горе
или доле и ме викаш ли, заведуваш пак
со градникот од бодликава жица.
Нема сомнеж, без што било свето во близина
твојот ôд е совршен зашто никаде не доаѓаш.

Моите сништа се нов вид кугла на загатки,
во нив се ројат урнати денови,
црни песови, свеќници и псалми.
Без престан повторувам:
„Второто име ми е Лимб,
второто име ми е Лимб...“

околу главата ти летаат зборови, песни
и јас ги читам со едноличен тон,
со превез врз очите од бодликава жица:
„Виолетовата е ѓаволска боја
и Бог е олово и мед,
а јас твоја луда имењачка.
Остануваш мојот ранлив џез.
На другата страна на невремето“.

Миљацка е река за која велат дека постои,
а јас во далечината само ја насетувам.
Ти си стварна и во ноќта течеш толку бргу.
Косата ти е црна, марамата невидлива
и некој цврсто те држи за рака.
Ме гледаш долго и продорно зашто знаеш
дека треба да се запомни толку многу.

Во овој град сме еднакво далеку
еден од друг како и од Персија и Европа,
еднакво далеку од сите мртви и сите живи.

Би сакал нежно да ти гаснам цигари на рацете.
За мене да глумиш Сотона на сцената
од некој ислужен дом на култура.
Така би се ослободиле од една линија на животот,
од една судбина, од една линија на љубовта...
Би останале само уште оние на моите дланки.

Колку гробишта има во Сараево,
а колку на целиот свет?
Се прашува ли некој.

Никој. Зашто секој ја краде вистината.
Затоа сега, чеизлико, те молам
со последните сили да ми ги отсечеш рацете.

Секој ден одново посакувам да те запознам,
да зборуваме за вселената и сите чудни оддалечености,
за секое можно и невозможно небо,
сите можни и невозможни љубови.

Знам, ќе речеш дека глумам Бог, дека предизвикувам,
дека животот не е време и дека светот не е ова,
дека дождот не може да ги промени морето и земјата,
но може да го растопи крстот и лицето.

Секој ден одново посакувам да те заборавам,
да молчам за тоа како сум залутал, како не ме гледаш,
за себичноста и своите други димензии,
сите можни капки и невозможни лица.

Се правиш дека знаеш дека еден е
најголемиот и најосамениот број
и секогаш заустуваш: „Ти си еден од...“,
а јас те прекинувам со еден
прст врз усните.

Се правам дека знам дека „Магнолија“
засекогаш се врти во едно невидливо кино
и дека нашата подготвеност за лудило,
поради притисокот во сончевиот сплет,
нервозата во малите прсти на рацете,
оние непотребните, моите и твоите,
е поголема од отсечените јазици на љубовниците
на замачканото платно на привидот
чии краеви ги влечат Бог и ѓаволот.

Се правиме дека знаеме што е живот.
Ако го допреме, може да биде
завеса, ѕид, надгробна плоча.
Кога само го набљудуваме,
тогаш е човечко лице, кожа,
крвава и расиплива.
Кога ќе ни здодее, еден на друг
си ги одгризуваме прстите и си играме сенки.

Се правиме дека знаеме што е платно.

Се правиме дека е едно,
се правиме дека сме едно.

Медот се топи во чајот, потполно, за разлика од тебе во мене
и тебе во сериозната музика,

предолги телефонски разговори, никогаш место кога ти треба
слободна маса, секогаш расипани лифтови,

скалила размотани во бесконечност, како разговор за политика,
и баш кога некој ќе забележи дека тоталитаризмот и демократијата

се разликуваат само во бројниот состав
исчезнува сликата и сè одново почнува: гласовите течат од ѕидовите,

потполно бестелесни, вечерта се спушта на дланките, како рудар
во јама, сепак, чевлите оставени

пред вратата докажуваат дека постојат живи. но што значи да се живее,
додека зимата доаѓа тркалајќи се како студен здив од моето грло,

и свива гнездо во темната азбука; сите тие забрзани непознати
луѓе со познато име, попладне прекршено на двајца, како Кореја,

чај во кој медот е веќе до крај стопен, нераздвојно,
и таа вискозна смеса е љубов; како да се стигне до тебе; како да те дофатам?