Łukasz Frynia 
Translator

on Lyrikline: 3 poems translated

from: hongrois to: polonais

Original

Translation

„Háború és béke”

hongrois | Sándor Tatár

Csillagász voltam.
Fáradhatatlanul kémleltem az eget, a csillagokat
- noha mindegyre a messzi jövőről beszéltek
vagy a távoli múltról; soha közvetlenül
a „rám tartozóról”.
Egy-egy fényes pásztor körül,
a végtelen ében mezőkön
békésen legeltek a csillagnyájak;
nyáresteken, mint fürge terelőkutyák, cikáztak el
köztük a hullócsillagok.
Aztán kitört a háború.
Vérzett a szívem, amikor
el kellett kótyavetyélnem a távcsövemet,
a legjobb távcsövet az országban
(szerintem öt ország legjobb távcsövét),
amely akkor nem sokat ért:
túl jó volt ahhoz, hogy átalakítás nélkül
használhassa a légvédelem.
De muszáj volt túladnom rajta
- nem kétséges, hogy úgyis elkobozták volna;
úri huncutságnak számított a csillagászat,
túlságosan is messzi múltról vagy
távoli jövőről beszéltek a csillagok -
az ellenség, úgymond, nem válogat:
kórház, malom, színház, obszervatórium…
s legjobb védekezés a támadás.
A nyárestek repülőgéprobajjal teltek meg
és szirénavijjogással,
erős reflektorcsóvák
pásztázták az eget.
Mire fölfegyverkeztem távcsövem siralmas árából,
s megtanultam a fegyverekkel bánni,
kitört a béke.
Az emberek föllélegeztek (előbb a háború
lázában, majd a félelem s a nihil légritka terében,
most pedig, ím, a béke, a megmenekített élet
mámorában éltek); a fegyvereknek
nem volt keletjük; annál inkább
az ennivalónak - leköltöztem hát
az égből a földre.
Persze saját darab földet nem volt miből
vennem; örültem, ha beolvasztás céljára
megvették tőlem a háborús kacatot.
Kis földet tudtam bérelni, itt-ott elpusztult,
repesz-szaggatta gyümölcsöst („számtól vonva el” kipótoltam),
s takaros sorokat ültettem konyhakertiekből.
Az első évi termés silányka volt még;
a természetet nem lehet dróton rángatni -
nem háramolhat vissza rögtön
a törődés kamata. Második évben
kezdték már megemberelni
magukat a megmentett növények,
a friss telepítésű gyümölcsfáknak persze
nem lehetett még hozamuk.
Harmadévre, mielőtt még
a termés beérhetett volna: újra háború.
Nappal füst - égő templomok, erdők, olajfinomítók -
éjjel fények fönt, fények lent: légitámadások.
A napszakok összekeveredtek, sőt egymásba mosódtak
még az évszakok is. Iszonyú sebek
a föld testén. - Azzal védtem magam
meg amiről azt mondták, hogy védjem,
amit a hadsereg adott.
Túléltem valahogy, s most megint béke (…) van.
Magam sem tudom még, mihez kezdek.
- Talán nem is lesz soha többé civil tudomány.
                                             Nem érdekel.
Ha nem fogok is (amiként valószínű, hogy nem fogok)
soha többé távcsőhöz ülni,
bizonyos, hogy mostantól szabad szemmel is
csakis és egyedül a csillagokat fogom nézni;
soha többé az emberek arcát, a kipattanó
rügyeket sem a gyümölcsfákon, s még csak a nap előtt
pöffeszkedő felhőket sem többé soha -
mert csak az,
amiről a csillagok beszélnek: aminek saját életemben
nem látom semmi hasznát, aminek sem igazolódását,
sem cáfolatát meg nem érem; ami e mai hangya-népre
(közöttük magamra) nem vonatkozik; egyedül csakis ez
az, mi rám tartozik.

© Sándor Tatár
Audio production: Petőfi Irodalmi Múzeum, 2016

„Wojna i pokój”

polonais

Byłem astronomem.

Niestrudzenie śledziłem niebo, gwiazdy

– chociaż wciąż mówiły o dalekiej przyszłości

lub odległej przeszłości; nigdy wprost

o „moich czasach”.

Na bezkresnych hebanowych polach

wokół każdego świetlistego pasterza

spokojnie pasły się stada gwiazd;

w letnie wieczory wybiegały spomiędzy nich niczym psy pasterskie

zygzakujące spadające gwiazdy.

Potem wybuchła wojna,

Krwawiło mi serce, gdy

sprzedawałem za bezcen swój teleskop,

najlepszy teleskop w kraju

(moim zdaniem najlepszy teleskop w pięciu krajach),

który wtedy nie był za wiele wart:

był zbyt dobrej jakości, by mógł bez przeróbek

posłużyć obronie przeciwlotniczej.

Ale musiałem się go pozbyć

– bez wątpienia i tak zostałby skonfiskowany;

astronomię uznano za wielkopański kaprys,

gwiazdy mówiły o zbyt odległej przeszłości

lub zbyt dalekiej przyszłości –

wróg, można rzec, nie wybrzydza:

szpital, młyn, teatr, obserwatorium…

a najlepszą obroną jest atak.

Letnie wieczory wypełnił huk samolotów

i wycie syren,

potężne reflektory

przeczesywały niebo.

Gdy uzbroiłem się już za marną cenę teleskopu

i nauczyłem posługiwać bronią

wybuchł pokój.

Ludzie odetchnęli (najpierw żyli w wojennej

gorączce, potem w próżni strachu i nicości,

a teraz w pokoju i otępieniu

ocalonego życia); na broń

już nie było popytu; prędzej

na żywność – przeprowadziłem się więc

z nieba na ziemię.

Oczywiście nie miałem za co kupić 

własnego kawałka ziemi; cieszyłem się, gdy odkupili

mój wojenny złom na przetopienie.

Mogłem wydzierżawić małą działkę, tu i tam zniszczony,

przeorany odłamkami sad (ożywiłem go „odejmując sobie od ust”),

i zasadziłem porządne grządki warzywne.

Zbiory w pierwszy roku były jeszcze kiepskie;

natury nie da się pogonić na siłę –

nie zwróci nam od razu

poniesionych nakładów. W drugim roku

ocalone rośliny zaczęły

wracać do sił

nowo posadzone drzewka oczywiście

jeszcze nie owocowały.

W trzecim roku, zanim jeszcze

plon dojrzał: znowu wojna.

W dzień dym – płonące kościoły, lasy, rafinerie -

nocą światła w górze i na dole: naloty.

Pory dnia się poplątały, zlały się w jedno

nawet pory roku. Okropne rany

na ciele ziemi. – Broniłem siebie

i tego, co kazano mi bronić

za pomocą tego, co dostałem od wojska.

Jakoś przeżyłem, i teraz znowu jest (…) pokój.

Sam nie wiem, od czego zacząć.

- Może już nigdy nie będzie nauk cywilnych.

 I co z tego?

Nawet jeśli już nigdy (co bardzo prawdopodobne)

nie zasiądę do teleskopu,

pewne jest, że nawet gołym okiem będę patrzył

już tylko i wyłącznie na gwiazdy;

nigdy więcej nie spojrzę na ludzkie twarze, pączkujące

drzewa owocowe, ani nawet na chmury 

puszące się przed słońcem –

bo jedynie to,

o czym mówią gwiazdy: z czego nie płynie dla mnie

żaden pożytek, czego potwierdzenia

ani zaprzeczenia nie dotrwam; co nie jest powiązane

z mrówczym ludem naszych czasów (w tym mną); cóż, to i tak

jedyna rzecz, która mnie obchodzi.

Tłumaczenie: Łukasz Frynia/ Fabularie, 1 (28), 2022, ISSN 2300-7381

Kis filozofikus

hongrois | Sándor Tatár

Túlpakolt reggelizőasztal; makulátlan szalvéták,
narancslé, müzli, tojás, sonka, sajtok, zabpehely (satöbb.).
A péksüteményeskosárnak nem is jut már rajta hely –
miután körbejárt, a háziak háta mögött állapodik meg,
a pulton. De egyébként se jutsz a többi
finomságnak vagy a feléhez hozzá, hisz nem nyúlkálhatsz
értük át reggelizőtársaid hóna alatt, és unos--untalan
kéregetni s köszöngetni, ettől, ha a gyomorsav forrása
nem dugul is el, de bízvást elmegy az ehetnék.
Álságos nyájasság: csak vegyél még, tankolj csak föl,
valahogy éhen ne maradj! Használd ki, hogy; élvezd, elvégre
a szabadság, hogy lazíts vagy még pontosabban:
hogy átmenj lazába, arra való.
Mondjuk, azért egy kicsit sietni tanácsos lenne éppen, tudod,
ahová készülünk, később olyan sokan
vannak; nem ritka az ingerlékeny lökdösődés, felfortyanás,
a csípős izzadságszag, ilyenek. Sőt már ilyenkor is – hiába,
a szezon! – elég sokan szoktak lenni, de legalább a pénztárnál még
nem félkilométeres a sor. Ha minden jól megy.
– Érzed, egyre határozottabban úgy érzed, otthon volna jobb.
A baj csak az, hogy azt mondták (nem hagyva kételynek semmi kiskaput),
hogy itt vagy otthon.

© Sándor Tatár
from: Bejáró művész
Budapest: Orpheusz, 2007
Audio production: Petőfi Irodalmi Múzeum, 2016

Rozprawka filozoficzna

polonais

Stół zastawiony po brzegi, nieskazitelne serwetki, 

sok pomarańczowy, musli, jajka, szynka, sery, owsianka (itd.).

Nie ma już miejsca na koszyk z pieczywem -

kiedy okrąży stół, domownicy kładą go za sobą

na blacie. Swoją drogą i tak nie dosięgniesz

połowy smakołyków, nie będziesz sięgał

pod pachami stołowników i do znudzenia

prosił i dziękował – może i nie wyschnie od tego ostatnie źródło 

kwasów żołądkowych, ale na pewno odejdzie apetyt.

Udawana uprzejmość: dołóż sobie, doleję ci,

żebyś nie był głodny! Korzystaj z okazji; ciesz się, w końcu

urlop jest po to, żebyś wyluzował albo dokładniej:

żebyś stał się wyluzowany.

Powinniśmy się jednak trochę pospieszyć, wiesz,

tam gdzie idziemy wkrótce będzie

tłum, nierzadkie są nerwowe przepychanki, pokrzykiwania,

kwaśny zapach potu i takie tam. Nawet już teraz - co zrobić,

sezon turystyczny! - jest tam sporo ludzi, ale jeszcze

nie ma kilometrowej kolejki do kasy. Jak dobrze pójdzie.

- Czujesz, z każdą chwilą czujesz coraz wyraźniej, że wolałbyś być w domu.

Problem w tym, że wszyscy mówią (nie zostawiając cienia miejsca na wątpliwości),

że to tutaj jesteś w domu.



Tłumaczenie: Łukasz Frynia// AFRONT, 1 (13), 2021. / https://afront.org.pl/afront-nr-113-2021/

Mint ki hagymát...

hongrois | Sándor Tatár

Mint ki hagymától könnyezik,
s orrát törölve elgondolkodik:
mért zuhan ő megint s megint a szörnyekig,
s mért nem hagyja mégsem e boltot itt;

Mint ki húst aprít s serpenyőbe vet,
s az illat lassan föl, orrába kúsz –
megérez egy delejes új erőteret,
mely a kételyek mély árkába húz;

Mint aki salátát mos s levelez,
s az ujjáról ecetes lét lenyal,
töpreng, kipróbáljon-e újabb szereket,
vagy érje be kávéval s tablettáival;

Mint ki gombokat nyomkod s egerész,
nem tudhatván, hogy ebből ki mi sül,
s hogy mi vezeti kezét: merev ész,
lágy(uló) szív vagy Isten, kibicül.

Mint aki már minden leélhetőt leélt;
lesöpört konyhaasztal előtte a lét,
nem jajong és nem tanúsít erélyt
– ha rajta múlna, mint a gőz oszolna szét.

Mint aki már megint rossz verset írt,
de eldobni megint nincs ereje –
kudarcot beismerni sose bírt;
hogy foghatna hát tenni ellene?..

© Sándor Tatár
from: Bejáró művész
Budapest: Orpheusz, 2007
Audio production: Petőfi Irodalmi Múzeum, 2016

Jak ktoś, kto nad cebulą…

polonais

Jak ktoś, kto nad cebulą roni łzy,

i wycierając nos się zamyśla:

dlaczego wciąż wpada między te stwory,

i czemu jeszcze nie rzucił wszystkiego w diabły;


Jak ktoś, kto wrzuca na patelnię posiekane mięso,

a kiedy zapach powoli zbliża się do nozdrzy –

działa na niego nowe pole siłowe,

które w uchwycie zwątpienia go trzyma;


Jak ktoś, kto sałatę myje i rwie na strzępy,

potem zlizuje z palca kroplę octu,

zastanawia się, jaki nowy suplement go czeka,

gdy tabletki i kawa przestaną już działać;


Jak ktoś, kto stuka w klawisze wytrwale

nie wiedząc, dokąd go to zaprowadzi

i czy to umysł prowadzi go ścieżką krętą,

miękkie serce, a może jest to plan Boży.


Jak ktoś, kto przeżył już wszystko co dało się przeżyć

byt dlań jak ten przetarty kuchenny stół

nie uświadczysz z jego strony ani jęków, ani pokazu sił

gdyby mógł, w obłoku rozpłynąłby się rad.


Jak ktoś, kto znowu wiersz marny napisał

ale znów brak mu sił by go wyrzucić -

do porażki nigdy nie potrafił się przyznać

więc tym bardziej jak mógłby się jej przeciwstawić?

Tłumaczenie: Łukasz Frynia// AFRONT, 1 (13), 2021. / https://afront.org.pl/afront-nr-113-2021/