Sándor Tatár

Jeg var astronom.
Utrætteligt afsøgte jeg himlen og stjernerne,
Skønt de altid fortalte om en fjern fremtid
Eller om en meget fjern fortid, men aldrig
Var jeg helt klar over, hvad der var „min sag”.
På ibenholtsfarvede enge uden ende
Om lysende hyrder græssede
Fredeligt stjernehjordene;
I sommernætterne zigzagede stjerneskud
Som lynhurtige hyrdehunde gennem dem.
Så brød krigen ud.
Mit hjerte blødte,
Da jeg måtte skille mig af med min kikkert,
Til spotpris, den bedste kikkert i landet;
(Den bedste kikkert i fem lande, tør jeg sige)
Meget kunne jeg ikke få for den, for
Den var så perfekt, at antiluftskytsforsvaret
For at bruge den, havde måttet bygge den om.
Altså måtte jeg sælge den –
Ellers var den blevet beslaglagt,
Astronomi gik for at være en luksusdille;
Hvad stjernerne fortalte, lå alt for langt tilbage,
Eller i en lige så fjern fremtid –
Man siger, at fjenden ikke er kræsen, uanset,
Om det er et hospital, en mølle, et observatorium, et teater …
Det bedste forsvar er et angreb.
Sommeraftenerne var nu fyldt af flyvemaskinelarm
Og hylende sirener,
Projektørerne fejede henover himlen.
Før jeg nåede at bevæbne mig selv med pengene
Fra salget af kikkerten og lærte at bruge våbnene,
Brød freden ud.
Menneskene åndede lettet op (først havde de levet
I krigsfeber, så i nihilismens og frygtens tomrum,
Og se, nu levede de i fredens og det reddede livs rus); våben var der
Ikke mere brug for, så meget desto mere var der
Efterspørgsel efter madvarer, altså flyttede jeg fra
Himlen ned på jorden.
Naturligvis havde jeg ikke penge til at købe
En jordlod; jeg var glad nok for at der var
Aftagere nok til krigens skrotbunke. Der var netop ”spinket og sparet”
Nok til at forpagte et stykke land (frugttræer,
Nogle af dem døde, granatsplinthærget, ny beplantning
Dårlig høst); desuden dyrkede jeg grøntsager
I lige rækker. Første års høst var stadig ret pauver;
Naturen kan man ikke styre som en marionet –
Renterne for omsorg og pleje
Indkasserer man ikke med det samme. Andet år
Tog den reddede bestand
Sig efterhånden sammen; ganske vist kunne man
På ingen måde forvente afkast af stiklingerne.
Tredje år brød krigen ud igen,
Lige før modningstiden.
Om dagen røg – brændende kirker, skove, olieraffinaderier –
Natten var oplyst af fakler, luftangreb.
Nat og dag gik over i hinanden, ja selv
Årstiderne gik uden overgang over i hinanden; grufulde
Sårene på jordens krop. – Jeg forsvarede mig og det,
Man bad mig beskytte, med det,
Jeg fik tildelt af hæren.
Jeg har overlevet på en eller anden måde, og nu er der
Fred igen (…)
Hvad jeg skal gøre nu, ved jeg ikke -
Der findes nok ikke mere civil videnskab.
                                    Det bekymrer mig ikke.
Og skulle jeg aldrig mere (hvilket er sandsynligt)
Sætte mig bag en kikkert,
Står det dog fast, at jeg fra nu af ene og alene
Vil betragte stjerner med det blotte øje,
Aldrig mere menneskeansigter, heller ikke
Spirende knopper i frugttræers grene,
Ikke engang skyer,
Når de gør sig til for solen –
For kun det, som stjernerne fortæller,
Det, jeg ikke i mit eget liv
Kan se et formål med,
Det, der i min levetid hverken bekræftes
Eller dementeres, og det, der
Ikke angår de nuværende travle mennesker
(Og altså heller ikke mig) –
Ene og alene det er
Min sag.

Astronom war ich - Sterngucker.
Suchte unermüdlich den Himmel ab mit seinen Sternen,
wiewohl sie stets von ferner Zukunft kündeten
oder von längst Vergangenem; nie klipp und klar davon,
was „meine Sache“ wär.
Um hell strahlende Hirten grasten
im ebenholzfarbnen Gefilde ohne Ende
friedlich die Sternenherden;
in Sommernächten jagten Sternschnuppen
wie flinke Hütehunde durch sie hindurch.
Dann brach der Krieg aus.
Das Herz blutete mir,
als ich mein Fernrohr, das beste im ganzen Land
(ich möchte sagen: in fünf Ländern gab’s kein besseres)
zu einem Spottpreis verhökern musste;
viel war damals dafür nicht rauszuholen, denn
zum Einsatz ohne Umbau bei der Luftabwehr
war es einfach zu gut.
Ich musste es einfach loswerden -
beschlagnahmt worden wär’ es ohnehin,
Astronomie galt als Marotte feiner Leute;
wovon die Sterne kündeten, lag allzu weit zurück,
oder in ferner Zukunft erst -
der Feind, so heißt es, ist nicht wählerisch, ihm ist
egal, ob nun Spital, ob Mühle, Sternwarte, Theater…
beste Verteidigung ist: Angriff.
Die Sommerabende waren nun angefüllt mit Fluggetöse
und dem Gellen von Sirenen,
mächtige Lichtgarben von Suchscheinwerfern
strichen über den Himmelsbogen.
Als ich mich vom jämmerlichen Erlös meines Fernrohrs hatte
ausrüsten können und mit den Waffen auch umgehen konnte,
da brach der Frieden aus.
Die Menschen atmeten auf (erst hatten sie im Kriegsfieber,
dann im kargen Luftraum von Angst und Nihil existiert,
und nun, seht, lebten sie, davongekommen diesmal noch,
im Friedensrausch); Waffen waren nicht mehr gefragt,
Essbares umso mehr, also wechselte ich herab
vom Himmel auf die Erde.
Freilich, ein eignes Stück Land zu erwerben
hatte ich keine Mittel; froh war ich schon,
dass sich für den Kriegsschrott Abnehmer fanden.
Es reichte grade für ein bisschen Pachtland (Obstbäume,
dürr da und dort, granatsplittergeschunden, Neupflanzung
„vom Munde abgespart“); zudem zog in adretten Reihen ich
Grünzeug. Recht dürftig war die erstjährige Ernte noch;
die Natur lässt sich nicht an die Leine nehmen -
die Zinsen für Hege und Pflege
streicht man nicht gleich ein. Im zweiten Jahr
riss sich der gerettete Bestand
allmählich zusammen; freilich waren Erträge
von den Setzlingen mitnichten zu erwarten.
Im dritten Jahr, noch vor der Reifezeit,
abermals: Krieg.
Tagsüber Qualm - brennende Kirchen, Wälder, Ölraffinerien -
nachts Lichter oben, Lichter unten: Luftangriffe.
Die Tageszeiten kamen durcheinander, ja selbst
die Jahreszeiten glichen sich übergangslos; grauenhaft die Wunden
am Leib der Erde. - Verteidigt hab ich mich und das,
was zu schützen man mich hieß, mit dem,
was mir vom Heer zugeteilt war.
Irgendwie hab ich es überlebt, und nun ist wieder Frieden (…).
Was ich anfangen werde, weiß ich selbst nicht.
- Vielleicht gibt’s auch nie mehr zivile Wissenschaft.
                                      Mich kümmert’s nicht.
Und sollte ich mich nie mehr (was wahrscheinlich ist)
hinter ein Fernrohr setzen,
steht es doch fest, dass ich von nun an auch mit bloßen Augen
einzig und allein Sterne betrachten werde,
nie mehr Menschengesichter, auch sprießende Knospen nie
an Obstbaumzweigen, nicht einmal Wolken,
wenn sie sich aufblähen vor der Sonne -
denn nur das, wovon die Sterne mähren,
wofür im eignen Leben
ich keinen Sinn noch Zweck erkenne,
was zu meiner Lebzeit weder bestätigt
noch widerlegt werden wird, und was dies
heutige Emsenvolk (so auch mich) nicht betrifft -
einzig und allein das ist
meine Sache.

Αστρονόμος ήμουν – αστεροβλεψίας.
Εξέταζα ακάματα τον ουρανό με τ’ αστέρια του,
μολονότι πάντα ανάγγειλαν ένα μακρινό μέλλον
ή ένα απώτατο παρελθόν – όμως ποτέ ξεκάθαρα
κάτι που θα ‘ταν «το δικό μου πράγμα».
Γύρω από λαμπρούς βοσκούς
βοσκούσαν σε εβένινα πεδία χωρίς όρια
ειρηνικά κοπάδια αστεριών.
Σε νύχτες του καλοκαιριού τα όργωναν
σαν γοργά τσοπανόσκυλα τα πεφταστέρια.
Τότε ξέσπασε ο πόλεμος.
Η καρδιά μου αιμορραγούσε
όταν αναγκάστηκα τη διόπτρα μου,
την καλύτερη σ’ όλη τη χώρα
(ας προσθέσω: σε πέντε χώρες καλύτερη δεν είχε)
σ’ εξευτελιστική τιμή να ξεπουλήσω.
Πολλά να βγάλεις στους καιρούς εκείνους δεν ήταν δυνατόν,
γιατί, χωρίς μετασκευή, για σκοπούς αεράμυνας
θα πήγαινε χαράμι.
Έπρεπε οπωσδήποτε να την ξεφορτωθώ –
έτσι κι αλλιώς θα κατασχόταν,
για παραξενιά της αριστοκρατίας περνιόταν δα η αστρονομία.
Αυτό που ανάγγειλαν τ’ αστέρια χανόταν στο μακρινό παρελθόν
ή στο απώτερο μέλλον –
ο εχθρός, όπως λέγεται, δεν κάνει διακρίσεις, αδιάφορο
αν νοσοκομείο, μύλος, αστεροσκοπείο, θέατρο…
η επίθεση είναι η καλύτερη άμυνα.
Τα βράδια του καλοκαιριού βούιζαν τώρα απ’ τα αεροπλάνα
και τα ουρλιαχτά των σειρήνων,
στιβαρές δέσμες φωτός απ’ τους προβολείς εντοπισμού
χτένιζαν το θόλο του ουρανού.
Όταν με το πενιχρό κέρδος της διόπτρας μου κατάφερα
να εξοπλιστώ και να μάθω ως και τα όπλα να χειρίζομαι,
ξέσπασε η ειρήνη.
Οι άνθρωποι ανάσαναν (στην αρχή είχαν ζήσει στον πολεμικό πυρετό,
μετά στον ενδεή εναέριο χώρο του φόβου και του μηδενός,
και τώρα, κοίτα να δεις, έχοντας γλυτώσει για άλλη μια φορά,
ζούσαν στη μέθη της ειρήνης). Όπλα δεν χρειάζονταν πια,
μόνο περισσότερο φαΐ, και έτσι κατέβηκα
απ’ τον ουρανό στη γη.
Ωστόσο, ν’ αποκτήσω ένα κομμάτι γης
δεν είχα τα μέσα. Και μόνο που βρέθηκαν αγοραστές
για τα παλιοσίδερα του πολέμου μ’ έκανε να χαρώ.
Μόλις που έφτανε να νοικιάσω ένα χωράφι (οπωροφόρα
δέντρα, στέρφα που και που, διάτρητα από θραύσματα οβίδας,
φύτεμα απ’ την αρχή «κόβοντας και απ’ το φαγητό»).
Κι έβαλα ακόμα και χορταρικά σε κομψές σειρές.
Πενιχρή, ακόμα, η σοδειά της πρώτης χρονιάς,
τη Φύση δεν μπορείς να την έχεις του χεριού σου –
τα κέρδη από καλλιέργεια και φροντίδα
δεν τα τσεπώνεις αμέσως. Τη δεύτερη χρονιά
όσα δέντρα σώθηκαν άρχισαν σιγά-σιγά
να δυναμώνουν. Φυσικά απ’ τα φιντάνια
δεν μπορούσε να περιμένει κανείς να αποδώσουν.
Την τρίτη χρόνια, πριν από την εποχή ωρίμανσης ακόμη,
και πάλι: πόλεμος.
Την ημέρα σύννεφα καπνού – εκκλησίες, δάση, διυλιστήρια να καίγονται –
τη νύχτα φώτα πάνω, φώτα κάτω: αεροπορικές επιδρομές.
Οι ώρες της ημέρας ήρθαν άνω κάτω, ακόμα και οι εποχές του χρόνου
έμοιαζαν η μία στην άλλη χωρίς εναλλαγές – φριχτές οι πληγές
στο κορμί της γης. – Υπερασπίστηκα τον εαυτό μου κι αυτά
που μου ανάθεσαν να προστατέψω, με όσα
μου διέθεσε ο στρατός.
Με κάποιο τρόπο επέζησα, και τώρα πάλι ειρήνη (…).
Ούτε και εγώ ξέρω, τι θα κάνω.
– Ίσως δεν υπάρξει ποτέ πια επιστήμη στην υπηρεσία της ειρήνης.
Εμένα δε με νοιάζει.
Και αν δεν καθίσω ποτέ πια (κάτι που είναι πιθανό)
πίσω από μια διόπτρα,
σίγουρο είναι, ότι από δω και πέρα θα παρατηρώ αποκλειστικά άστρα
δια γυμνού οφθαλμού,
ποτέ πια ανθρώπων πρόσωπα, μα ούτε και μπουμπούκια ν’ ανθίζουν
στα κλαδιά των οπωροφόρων, ούτε καν σύννεφα,
όταν φουσκώνουν μπροστά από τον ήλιο
γιατί μόνο αυτό - το οποίο αναγγέλλουν τ’ αστέρια,
που στην δική μου ζωή
δεν διακρίνω μήτε νόημα μήτε σκοπό να έχει,
που όσο ζω ούτε επιβεβαίωση
ούτε αναίρεση θα έχει, και που δεν αφορά
τις μυρμηγκιές ανθρώπων των καιρών μας (δηλαδή και μένα) –
αυτό και μόνο είναι
το δικό μου πράγμα.

I used to be an astronomer,
who tirelessly inspected the sky and the stars
– although they talked about the distant future
or times long past; never directly about
things that “concerned me”.
Flocks of stars placidly grazed
on endless fields of ebony
around one bright shepherd or another;
on summer nights shooting stars snaked among them
like nimble herding dogs.
Then war broke out.
My heart bled when
I had to sell my telescope for next to nothing,
which in those days had little value:
unless altered, it was too good
for air defense purposes.
It was the best of its kind in the country
(the best in five countries, if you ask me),
but I was compelled to get rid of the thing
– they would undoubtedly have confiscated it;
Astronomy was looked upon as lordly tomfoolery,
the stars were too much
about times long past or the distant future –
The enemy, so to speak, is not choosy:
hospital, windmill, theater, observatory…
And attack is the best form of defense.
Summer nights were filled
with the roar of airplanes
and the cry of sirens,
and powerful floodlights
scanned the sky.
By the time I bought arms using the wretched price of my telescope,
and taught myself to use weaponry,
peace broke out.

People were relieved (first, they had lived
in the fervor of war, followed by the vacuum of fear and nonbeing,
and now, lo and behold, the stupor of salvaged life); weapons
were not in demand; food
on the other hand was – so I moved down
to earth from the skies.
I had of course no means to buy
a plot of my own; I was only too glad when someone
bought my wartime junk for melting down.
I managed to rent some land,
here and there an orchard devoid of life,
that had been ravaged by shrapnel (and which I replenished, denying my palate the fruit)
And I planted neat little rows of greens.
First year’s yield was measly;
Nature is not like a marionette –
There is no immediate return on the
investment of caring. In the second year,
the rescued plants began
to gather some strength,
but of course the newly planted trees
could bear no fruit just yet.
In the third year, before
the ripening of the produce: war once again.
Smoke during the day – burning churches, forests, refineries
– and at night, lights both high and low: air strikes.
Daytime blended with nighttime, moreover, seasons merged
into each other as well. Horrid wounds
on the body of the earth. – I defended myself
and those I was told to defend
with whatever the army gave me.
I survived somehow, and now we have peace (…) again.
I have no idea what I will do next.
– Perhaps civilian science will cease altogether.
                                             I do not care.
Even if I do not sit (and it is highly unlikely that I will)
by a telescope ever again,
I am certain, that from now on I will watch
the stars and the stars only with my naked eye;
I will not cast a look upon the faces of people, nor the popping buds
on the fruit trees, nor even the clouds puffing up
in front of the sun, ever again –
for it is solely
what the stars talk about: what has no use to me
in my own life, of which I shall not live to see
the proof or refutation; what has no relevance to the ant folk
of our days (counting myself); There is nothing else that concerns me.

J’étais astronome.
Inlassablement je scrutais le ciel et les étoiles
Certes ils parlaient de l’avenir lointain
Ou du très ancien passé mais jamais
Clairement de ce qui me concernait.
Autour de certains bergers scintillants
Dans les champs infinis couleur d’ébène
Les troupeaux des étoiles paissaient paisiblement
Par les soirs d’été, des étoiles filantes
Y zigzaguaient, comme chiens de berger.
Puis la guerre a éclaté.
Quel crève-cœur lorsqu’il me fallut
Bazarder ma longue-vue
La meilleure du pays
(La meilleure longue-vue des cinq pays, devrais-je dire)
Je n’ai pu en tirer grand-chose car
Elle était si parfaite que la défense anti-aérienne,
Pour s’en servir, aurait dû la transformer
J’ai donc dû la vendre. De toute façon on l’aurait confisquée
L’astronomie, un jeu pour les princes
Puis que les étoiles nous contaient
Un passé trop lointain ou un avenir tout aussi lointain
On dit que l’ennemi ne fait pas le tri:
Hôpital, moulin, théâtre, observatoire…
La meilleure défense étant l’attaque.
Les soirs d’été étaient pleins du grondement des avions
Et des hurlements des sirènes
Les projecteurs balayaient le ciel.
Avant qu’avec l’argent de la vente de la longue-vue
Je me procure des armes et en apprenne le maniement
La paix a éclaté.
Les gens ont poussé un soupir de soulagement (auparavant ils vivaient
Dans l’excitation de la guerre, ensuite dans l’espace réduit et craintif du nihilisme
Enfin ils vivaient dans l’ivresse des rescapés)
On n’avait guère besoin d’armes, les vivres en revanche
Etaient recherchées. J’ai donc déménagé
Du ciel vers la terre.
Naturellement je n’avais pas l’argent
Pour m’acheter une parcelle de terrain, m’estimant heureux
De trouver preneur pour mon tas de ferraille. En économisant sur ma nourriture
J’ai pu acquérir un lopin de terre, verger gorgé d’éclats et de douilles
J’y ai planté mes légumes en rangs
Faible récolte, la première année
(La nature, on ne la tient pas en laisse).
La seconde année, les plantes rescapées ont fait un effort
Bien sûr, les arbres fruitiers transplantés ne donnaient pas de fruit.
La troisième année, la guerre éclata de nouveau
Avant la récolte.
Le jour, des fumées s’élevaient des églises, des forêts, des raffineries en flammes
La nuit était rayée de faisceaux lumineux, de raids aériens.
Les moments de la journée se confondaient, les saisons s’effaçaient. Sur le corps de la terre
Surgirent d’horribles blessures. J’ai défendu ce qu’on m’a dit de défendre
Je me suis défendu avec les armes qu’on m’avait données.
J’ai plus ou moins survécu, à présent c’est la paix (…)
Que pourrais-je faire maintenant
Sans doute n’y aura-t-il plus de science civile.
                                                           Peu m’importe.
Et si jamais plus (ce qui est probable) je ne pouvais
Regarder dans une longue-vue, ce qui est probable,
Il est sûr que je ne ferais qu’observer à l’œil nu les astres.
Plus jamais je ne regarderais les visages des gens
Ni l’éclosion des bourgeons
Ni les nuages qui enflent de vanité face au soleil.
Je ne m’intéresse qu’à ce que disent les astres
Je n’en tire aucun profit et cela ne confirme
Ni n’infirme mon existence
Et cela ne concerne en rien ce peuple de fourmis
C’est uniquement mon affaire.

Ég var stjarnfræðingur.
Þindarlaus skimaði ég stjörnurnar á himninum
– þótt þær segðu stöðugt frá fjarlægri framtíð
eða forneskju; aldrei beint
frá því er „mig varðar“.
Í kringum bjarta hirða söfnuðust
stjörnuhjarðir friðsælar á beit
á kolsvörtu engi endalausu;
snarir smalahundar þutu á milli,
stjörnuhröp um sumarnætur.
Svo varð stríð.
Mér blæddi úr hjartanu þegar
selja þurfti kíkinn minn fyrir slikk,
besta kíki á landinu
(eða skal ég segja í fimm löndum)
en hann var lítils virði þá:
án umbreytinga of góður
fyrir varnarliðið.
En ég varð að losna við
– hann hefði verið gerður upptækur;
stjörnufræði var eðalfólki til dagamuns,
stjörnurnar sögðu frá
allt of fjarlægri framtíð eða forneskju –
óvini skiptir engu máli
hvort sjúkrahús, mylla, leikhús eða stjörnuturn...
og besta vörnin: sókn.
Sumarnæturnar fylltust af flugvélaþyt
og sírenuskræk,
himinninn
af ljóskastarageislum.
Þegar ég hervæddist fyrir kíkispeninginn
og lærði að beita vopnum
brast á friður.
Fólk andaði léttar (eftir stríðsæði,
lofttæmi ótta og einskis
tók nú við víma lífs
og friðar); vopn
seldust ekki; en matur
miklu frekar – ég flutti svo
á jörð úr himni.
Auðvitað átti ég ekki fyrir eigin
jörð; það var gott að hafa selt
stríðsdótið og látið bræða það.
Ég leigði litla lóð, aðeins vanhirtan
aldingarð með skothylkjum (var spar og standsetti hann),
og gróðursetti jurtir eftir kúnstarinnar reglum.
Fyrsta uppskeran var fátækleg;
náttúrunni má ekki stýra –
vextir af umhyggju greiðast
ekki strax. Á öðru ári
fóru plönturnar er bjargað var
að standa sig vel
en nýju ávaxtatrén
gáfu auðvitað enga uppskeru.
Á þriðja ári, áður en
allt hefði þroskast: stríð aftur.
Reykur á daginn – brennandi kirkjur, skógar, olíuhreinsunarstöðvar –
ljós út um allt á nóttunni: loftárás.
Sólarhringnum var ekki lengur skipt
heldur ekki árstímunum. Gríðarleg sár
á líkama jarðarinnar. – Ég verndaði mig með því
er ég skyldi vernda,
er ég fékk frá hernum.
Ég lifði af en nú er aftur friður (...).
Ég veit ekki hvað ég skal gera.
– Kannski verða borgaraleg vísindi aldrei til aftur.                                                                                                        Mér er sama.
Fái ég aldrei aftur kíki í hendur
(en það er nokkuð víst)
þá ætla ég jafnvel með berum augum
ekkert að skoða nema stjörnurnar;
hvorki andlitin á fólki, né
blómhnappa á ávaxtatrjám springa út eða
holdmikil ský fyrir sól, nei, aldrei –
því bara það
er stjörnurnar tala um: er ekki nýtist
í lífi mínu, er ekki sannast
eða afsannast; er ekki kemur
maurafólkinu í dag (meðal annars mér) við; bara það
varðar mig.

Ero un astronomo.
Instancabilmente ho scrutato il cielo e le stelle
benché abbiano parlato del futuro lontano
o del passato remoto e mai direttamente
delle “cose che mi riguardassero”.
Intorno ad alcuni pastori lucenti
sugli infiniti campi di color ebano
mandrie di stelle placidamente pascolavano;
e tra esse le sere d’estate stelle cadenti
come cani da pastore zigzagavano.
Poi è scoppiata la guerra.
Il mio cuor si affliggeva per il telescopio
svenduto per bisogno,
che era il migliore del Paese,
(secondo me il miglior telescopio dei cinque continenti),
allora valeva poco:
ma senza modifiche era perfetto
per l’utilizzo della difesa aeronautica.
Ho dovuto liberarmi di esso
– senza dubbio lo avrebbero confiscato –;
l’astronomia come un divertimento da signori era considerato.
Poi le stelle parlavano
di un passato assai lontano o di un futuro troppo distante –
il nemico, per così dire, non fa differenza:
ospedale, mulino, teatro, osservatorio ...
La miglior difesa è l’attacco.
Le sere d’estate erano piene di rombi nei cieli
e degli stridii delle sirene,
riflettori abbaglianti spazzavano l’etere.
Mentre mi armavo coi miserabili soldi ricavati
dal mio telescopio liquidato
ed imparavo a maneggiare le armi
è insorta la pace.
La gente ha tirato un sospiro di sollievo (prima han vissuto
nella febbre della guerra, poi nella paura e nell’assillante sfera nichilista
e poi vivevano nell’ebbrezza della pace e della vita salvata);
le armi non erano più ricercate
ma piuttosto il cibo – così son sceso
dal cielo sulla terra.
Naturalmente privo di denaro
non potevo acquistare un terreno, ero contento
di vendere i miei arnesi militari per la fonderia di ferro.
Ho affittato un piccolo terreno, un frutteto
dalle schegge qua e là distrutto
(“ho patito la fame” per metterlo in sesto)
ho piantato fili di ortaggi ben sistemati.
Il raccolto del primo anno era ancor magro;
noi non possiamo comandare la natura –
non si può in breve ricavare il profitto dell’orto.
Nel secondo anno, le piante salvate hanno fatto uno sforzo,
ma il frutteto da poco trapiantato non dà ancor alcun frutto.
Nel terzo anno, prima del raccolto
la guerra è scoppiata di nuovo.
Il giorno fumo – chiese, foreste, raffinerie in fiamme –
la notte lampi in alto, lampi in basso: bombardamenti.
Giorni e notti eran mescolate, pure le stagioni venivan turbate.
Terrificanti piaghe laceravano la terra.
– Ho difeso me stesso e tutto quello che mi è stato indicato
con ciò che l’esercito mi ha dato.
A stento son sopravvissuto, ora di nuovo c’è la pace (...).
Non so ancora che cosa potrò fare.
– Forse non ci sarà più la scienza civile.
                                                            Non m’importa.
Se (e sarà probabile) non potrò più
scrutare il cielo col telescopio,
è sicuro che da oggi anche con gli occhi nudi
e da solo osserverò soltanto le stelle
e mai il volto della gente, né i germogli del frutteto,
neppur le gonfie nuvole innanzi al sole.
Ascolto solo ciò che dicono le stelle,
non faccio caso delle cose vane nella mia vita,
snobbo tutto ciò che non può essere smentito o giustificato
che nulla concerne a questo popolo-formica (compreso me)
m’occupo solo dei fatti a me riguardanti.

ასტრონომი ვიყავი – ცათა მჭვრეტელი
დაუღალავად ვიკვლევდი ზეცას ვარსკვლავებიანს,
შორეული მომავალისა და წარსულ დროებათა ამბების მაცნეს
და მაინც სრულებით ვერ ვხვდებოდი „რა იყო ჩემი საქმე“.
აბანოზისფერ უკიდეგანო მინდვრებში
კაშკაშა მწყემსების გარშემო
ვარსკვლავთა გუნდი ბალახობდა;
ზაფხულის ღამეებში
ცას მოწყვეტილი ვარსკვლავები ფეხმარდი მწევრებივით ნადირობდნენ.
მერე ომი დაიწყო.
და როცა მთელ ქვეყანაში საუკეთესო ტელესკოპის
(უნდა გითხრათ, რომ ხუთ ქვეყანაში მისი ბადალი არ მოიძებნებოდა)
გროშებად გაყიდვამ მომიწია,
გული, თითქოს, იარებმა დამისერა.
მისგან მაშინ მეტ სარგებელს მაინც ვერ ვნახავდი, რადგან
საჰაერო დაცვაში მას გადაუკეთებლადაც
საუცხოოდ იყენებდნენ.
და რადგან ისედაც ჩამომართმევდნენ,
უბრალოდ, თავიდან უნდ მომეცილებინა,
ასტრონომია ხომ აზიზი ადამიანების ახირებად ითვლებოდა;
ის, რასაც ვარსკვლავები იუწყებოდნენ, უძველესი წარსულის,
ან უშორეს მომავალში მოსახდენი ამბები იყო –
მტრისთვის – ასე ამბობდნენ – ყველაფერი სულ ერთია: საავადმყოფო, წისქვილი თუ
ობსერვატორია...
საუკეთესო თავდაცვა: თავდასხმაა.
ზაფხულის საღამოები თვითმფრინავების ღმუილს
და სირენების ხმას აევსო,
პროჟექტორების მჭახე შუქი ცას სერავდა.

როცა ტელესკოპში აღებული გროშებით სამხედრო აღჭურვილობა შევიძინე და ისიც ვისწავლე,
იარაღი როგორ მეხმარა,
ამ დროს მშვიდობა დამყარდა.
ადამიანებმა ამოისუნთქეს (თავიდან ომის ციებ-ცხელება შეყროდათ, მერე შიშისა და
ნიჰილიზმის გაუხშოებულ სივრცეში აღმოჩნდნენ, ახლა კი მშვიდობის ბრუჟი მორეოდათ);
იარაღი აღარავის სჭირდებოდა,
და მეც ციდან მიწაზე დავეშვი.
ცხადია, მიწის ნაკვეთის შესაძენად
ფული არ გამაჩნდა;
ისიც მახარებდა
ომის ჯართს გამსაღებელი რომ გამოუჩნდა,
და იჯარით პატარა ნაკვეთი მომივიდა (ყუმბარის ნამსხვრევებით დასერილი, გამოფიტული
ხეხილით, აქა-იქ რომ იზრდებოდა,
და „ხელმომჭირნედ“ დარგული ნარგავებით); მწვანილსაც ვახარებდი გვერდიგვერდ
ჩამწკრივებულ კვლებში. პირველ წელს მწირი მოსავალი მოვიდა;
ბუნებას თოკზე ვერ გამოაბავ და შენს ჭკუაზე ვერ ატარებ –
მოვლა-პატრონობას მოგება მაშინვე არ მოაქვს.
მეორე წელს ხეებმა თანდათან
იარები მოიშუშა; ნარგავებისგან,
რა თქმა უნდა, მოსავალს არც ველოდი.
მესამე წელს, ნაყოფის დამწიფებამდე,
კვლავ: ომი.
მთელი დღეები ცეცხლმოდებული ეკლესიების, ტყეების და ნავთობგადამამუშავებელი
ქარხნის კვამლი იდგა –
ღამღამობით შუქი ცასაც ანათებდა და მიწასაც: საჰაერო თავდასხმები.
დილა, შუადღე და საღამო ერთმანეთში აირია,
წელიწადის დროებიც ერთმანეთს დაემსგავსა და თითქოს, არ იცვლებოდა; დედამიწის
სხეულს
შემზარავი ჭრილობები ემჩნეოდა. – ვიცავდი თავს, ვიცავდი იმას, რის დაცვაც მევალებოდა,
ვიცავდი იმ ჩემი წილი იარაღით, რაც ჯარში მერგებოდა.
და აი, გადავრჩი რაღაცნაირად, მერე კი ისევ მშვიდობა დამყარდა (...)
რას წამოვიწყებ, წარმოდგენა არ მაქვს.

– ვინ იცის, სამოქალაქო მეცნიერება აღარც არსებობს.
ეს არც მადარდებს.
და თუ ტელესკოპთან აღარასდროს დავჯდები (ალბათ, ეს ასეც იქნება)
ის მაინც ცხადია, რომ ამიერიდან, შეუიარაღებელი თვალით
ვარსკვლავების მეტს აღარაფერს დავაკვირდები,
აღარასდროს დავაკვირდები ადამიანთა სახეებს,
არც კვირტებს ხეხილის ტოტებზე და აღარც ღრუბლებს,
როცა გაიბერებიან და მზეს ჩამოეფარებიან –
რადგან ის, რასაც ვარსკვლავები ერთმანეთს უყვებიან,
რის აზრსაც და დანიშნულებასაც ვერასდროს ამოვიცნობ,
ის, რასაც, მანამ ცოცხალი ვარ, ვერც უარვყოფ და ვერც დავადასტურებ,
ის, რაც არ ეხებათ ამ ჭიანჭველისოდენა ადამიანებს (და არც მე)
ის და მხოლოდ ის არის
ჩემი საქმე.

გერმანულიდან თარგმნა მაია ბადრიძემ

Ik was sterrenkundige.
Onvermoeibaar tuurde ik naar de hemel, naar de sterren,
hoewel de mensen steeds weer over de verre toekomst spraken
of over het lang voorbije verleden;
nooit rechtstreeks over “het mij aangaande”.
In de eindeloze ebbenhouten velden
graasden de sterrenkudden
vredig om hun stralende herders,
en op zomeravonden schoten vallende sterren
als snelle drijfhonden ertussendoor.
Maar op een dag brak de oorlog uit.
Mijn hart bloedde toen ik
mijn kijker moest verkwanselen,
de beste kijker van het land
(volgens mij de beste van vijf landen),
die op dat moment niet veel waard was:
hij was namelijk te goed om zonder aanpassingen
door de luchtverdediging te worden gebruikt.
Maar helaas moest ik hem verpatsen
– anders hadden ze hem in beslag genomen;
sterrenkunde werd in die tijd als een luxe beschouwd,
immers de sterren spraken over een te verre toekomst
of een te lang voorbij verleden –
de vijand was, naar men zei, niet bepaald kieskeurig:
ziekenhuizen, molens, schouwburgen, observatoria…
aanval is de beste verdediging.
Zomeravonden werden met vliegtuiglawaai vervuld,
met sirenegeloei,
krachtige schijnwerpers
doorzochten de hemel.
Toen ik al wapens had gekocht van de schamele opbrengst van mijn kijker,
en geleerd had die te hanteren,
brak de vrede uit.
De mensen herademden (eerst leefden ze
in de koorts van de oorlog,
daarna in het zuurstofarme veld van de angst, van het niets,
maar nu in de roes van de vrede en het overleven);
wapens vonden geen aftrek meer;
voedsel werd weer belangrijk
– ik verhuisde dus van de hemel naar de aarde.
Natuurlijk had ik geen geld om grond te kopen,
daarom was ik blij als men
mijn oorlogsgerei overnam om het om te smeden.
Ik wist een lapje grond te pachten, een door de oorlog geteisterde boomgaard
(waarvan ik de nieuwe aanplant “uit de mond spaarde”),
en ik legde ook een moestuin aan, planten in nette rijen.
Het eerste jaar was de oogst nog mager;
je kunt de natuur nu eenmaal niet dwingen –
ze geeft niet onmiddellijk rente
op je inspanningen. In het tweede jaar
begonnen de geredde planten
er weer bovenop te komen,
maar de pas geplante bomen
konden natuurlijk nog geen vrucht dragen.
In het derde jaar, nog voor het oogsten had kunnen beginnen,
brak er weer oorlog uit.
Overdag rook – brandende kerken, bossen, olieraffinaderijen –
’s nachts lichten aan de hemel en op de grond: luchtaanvallen.
Dagdelen mengden zich dooreen, grenzen daartussen vervaagden,
en hetzelfde gold voor de seizoenen. De aarde leed verschrikkelijke verwondingen.
Ik verdedigde mezelf
en datgene wat ik moest verdedigen
met de wapens die het leger me had gegeven.
Op de een of andere manier heb ik alles overleefd en nu is het weer (…) vrede.
maar ik weet nog steeds niet wat ik moet beginnen.
– Misschien is het voorgoed gedaan met de wetenschap voor vreedzame doelen,
                                                                               het kan me niet schelen.
Mocht ik (wat zeer waarschijnlijk is) nooit meer
achter een kijker komen te zitten,
dan zal ik ook met het blote oog
alleen nog naar de sterren turen;
nooit meer naar mensengezichten of naar openbarstende
knoppen van vruchtbomen, en zelfs niet
naar de verwaande wolken voor de zon –
want alleen datgene
wat de sterren fluisteren, wat geen enkel nut
voor mij persoonlijk heeft, waarvan ik noch de bevestiging
noch de ontkenning zal beleven,
wat niets te maken heeft met dit mierenvolk (inclusief mezelf) –
alleen die boodschap gaat mij aan.

Eram astronom – mă zgâiam la aștri.
Cercetam necontenit cerul cu stelele sale, deși
ele vesteau mereu despre-un viitor depărtat ori
despre lucruri de demult, dar niciodată clar, fără înconjur,
despre ce mă interesa cu-adevărat.
În jurul păstorilor sclipitori pășteau
tihnit turme de stele pe nesfârșite
câmpii cerești de abanos;
în nopțile de vară, stele căzătoare
goneau printre ele ca niște câini de stână agili.
Apoi a izbucnit războiul.
M-a fript la inimă
să fiu nevoit să-mi vând
telescopul, cel mai bun din țară
(aș zice chiar: în cinci țări din jur nu găseai altul mai bun),
să-l vând pe-un preț de nimic; dar pe-atunci
n-aș fi obținut mare lucru pe el, căci trebuia modificat,
fiind pur și simplu prea performant
pentru a-l folosi în apărarea antiaeriană.
Eram, deci, silit să scap de el –
oricum mi l-ar fi confiscat,
astronomia fiind socotită capriciul unor privilegiați;
ce vesteau stelele se găsea cu prea mult timp în urmă
ori abia în viitorul depărtat –
despre dușman se spune, însă, că nu-i pretențios, îi e perfect
indiferent dacă-i spital sau moară, observator astronomic, teatru…
cea mai bună apărare-i atacul!
Serile de vară erau acum pline de vuietul avioanelor
și de urletul sirenelor,
proiectoarele măturau cerul
cu fascicule de lumină.
Din puținii bani primiți pe telescop
tocmai îmi cumpărasem arme și deprinsesem meșteșugul lor,
când tot atunci se-ncheie și pacea.
Lumea răsufla ușurată (trăise mai întâi în febra războiului,
apoi în aerul rarefiat al fricii și neființei,
iar acum, scăpată înc-odată la mustață, se îmbăta
cu-atâta pace); armele nu mai aveau căutare,
hrana, în schimb, era la mare preț, așadar m-am mutat
din ceruri pe pământ.
Firește, n-aveam cu ce să-mi cumpăr lotul
meu de pământ; eram bucuros fie și numai să
găsesc cumpărători pentru fierul vechi rămas din război.
Cu banii încropiți am arendat un petic de grădină (pomi fructiferi,
cam piperniciți și rari, atinși de schije de grenade, cei nou plantați
„rupți de la gură“); în plus, am cultivat în șiruri dichisite tot
soiul de verdețuri. Prima recoltă-a fost al naibii de săracă;
natura, cum se știe, n-o joci pe dește –
dividendele sforțărilor tale
nu le-ncasezi din început. În cel de-al doilea an
plantele rămase s-au pus treptat
pe treabă; firește că de la copăceii tineri
încă nu te puteai aștepta să dea roade. În cel de-al treilea
an, chiar înainte ca fructele să dea în pârg,
din nou: război.
Peste zi, fumul gros – biserici, păduri, rafinării de petrol în flăcări –
noaptea, lumini când sus, când jos: raid aerian.
Zi și noapte nu le mai deslușeam între ele, chiar și
anotimpurile ajunseseră otova; cumplite rănile
pe trupul pământului. – Cu arma-n mână
am luptat și eu și-am apărat tot ce-mi spuseseră
că trebuie apărat.
Și-am supraviețuit cumva – acum e iarăși pace…
Ce-am să fac de-aici mai departe, n-am habar.
– Nu-i exclus să nici nu mai existe vreodată o știință civilă.
                                                                                 Dar nu-mi pasă.
Și de-ar fi să nu mai privesc nicicând (e destul de probabil!)
printr-un telescop,
un lucru-i cert: chiar și cu ochiul liber, de-acum înainte
mă voi uita numai și numai la stele,
și nu la vreun chip omenesc ori la mugurii-ncolțind
în livadă, ba nici chiar la norii
care se-nfoaie în fața soarelui,
fiindcă numai ceea ce vestesc stelele –
deși nu mi-e de niciun folos iar
cât voi trăi, o știu bine, nu va fi nici adeverit,
nici infirmat, și-oricum nu privește defel
poporul de furnici din zilele noastre (ca, de altfel, nici pe mine) –
ei bine, numai asta-i cu-adevărat
ce mă interesează.